Dowodzenie przesłanek testamentu ustnego; dowód z opinii biegłego na okoliczność obawy rychłej śmierci

Sąd Okręgowy trafnie ocenił, że w okolicznościach sprawy przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego było zbędne. Przebieg choroby oraz stan spadkodawcy w dniu sporządzania testamentu ustnego wynikał jednoznacznie z dokumentacji medycznej i zeznań świadków. Szczególnie istotne były w tym zakresie zeznania świadka A.P., który - jako ordynator oddziału - miał codzienny kontakt ze spadkodawcą i posiadał wiadomości specjalne. Z jego zeznań wynika jednoznacznie, że u spadkodawcy w dacie testowania istniała obawa rychłej śmierci: mógł on umrzeć w każdej chwili i zdawał sobie sprawę ze swojego stanu zdrowia. Zważywszy ponadto, że śmierć spadkodawcy nastąpiła w kilka dni po złożeniu przez niego oświadczenia ostatniej woli, Sądy miały wszelkie podstawy do uznania, iż przesłanka istnienia obawy rychłej śmierci spadkodawcy nie budzi istotnych wątpliwości i odstąpienia od przeprowadzenia dowodu z opinii biegłego.

Z tego względu zarzut naruszenia art. 232 i art. 278 § 1 w związku z art. 13 § 2 k.p.c. jest bezzasadny.

Postanowienie SN z dnia 21 marca 2018 r., V CSK 254/17

Standard: 46191 (pełna treść orzeczenia)

Dla ustalenia obawy rychłej śmierci niezbędna jest z reguły wiedza medyczna, czyli wiadomości specjalne, w związku z czym sąd powinien z urzędu rozważyć potrzebę zasięgnięcia dowodu z opinii biegłego (zob. postanowienie SN z dnia 15 lutego 2008 r., I CSK 381/07).

Okoliczności świadczące o istnieniu u spadkodawcy obawy rychłej śmierci mogą być ustalane za pomocą każdego dowodu, w tym dowodu z zeznań świadków. To samo odnosi się do ustalenia, czy świadkowie byli świadomi, że spadkodawca składa wobec nich oświadczenie ostatniej woli. W odniesieniu do tych okoliczności nie ma żadnych szczególnych reguł dowodowych. Ograniczenia w dowodzeniu dotyczą stwierdzania samej treści testamentu ustnego (art. 952 § 2 i 3 k.c., art. 662 k.p.c.). 

Postanowienie SN z dnia 21 stycznia 2011 r., III CSK 98/10

Standard: 69006 (pełna treść orzeczenia)

Do oceny obiektywnej podstawy do przyjęcia przesłanki obawy rychłej śmierci spadkodawcyjst niezgędna z reguły specjalistyczna wiedza medycznej. Wiedza taka jest tym bardziej konieczna, gdy istnieją wątpliwości w tym względzie. W takiej sytuacji Sąd drugiej instancji powinien, przed wydaniem orzeczenia reformatoryjnego, skorzystać z opinii medycznej (por. postanowienie SN z dnia 12 grudnia 2002 r. V CKN 259/01.).

Zgodnie z art. 670 k.p.c. w sprawie o stwierdzenie nabycia spadku Sąd z urzędu bada, kto jest spadkobiercą oraz czy spadkodawca pozostawił testament. Wprawdzie również w takiej sytuacji to na uczestnikach postępowania ciąży obowiązek zgłaszania zarzutów i dowodów, jednak obowiązek działania Sądu z urzędu jest tu znacznie bardziej uzasadniony niż w innych sprawach.

Skoro ustalenie przesłanki ważności testamentu ustnego, w postaci obawy rychłej śmierci, wymaga z reguły wiadomości specjalnych, Sąd powinien z urzędu dopuścić dowód z opinii biegłego, jeżeli uczestnicy wniosku takiego nie zgłosili. Tym bardziej zaś jest to niezbędne, gdy Sąd drugiej instancji podważa ustalenia Sądu pierwszej instancji o istnieniu obawy rychłej śmierci spadkodawcy. O ile bowiem niekiedy dokumentacja lekarska może być na tyle oczywista i jednoznaczna, że możliwe jest, bez zasięgania opinii biegłego, wyprowadzenie z niej wniosku na podstawie doświadczenia życiowego o istnieniu obawy rychłej śmierci spadkodawcy, o tyle w sytuacji, gdy chorował on poważnie wiele lat i przebywał w szpitalu na krótko przed sporządzeniem testamentu, ustalenie, bez zasięgania opinii biegłego, że nie istniała obawa rychłej śmierci, musi być uznane za arbitralne i dowolne

Postanowienie SN z dnia 15 lutego 2008 r., I CSK 381/07

Standard: 69008 (pełna treść orzeczenia)