Zasady współżycia społecznego w sprawie o uiszczenie opłaty rocznej za użytkowanie wieczyste

Ustawowy i obligatoryjny charakter opłaty z tytułu użytkowania wieczystego nie stoi na przeszkodzie odmowie udzielenia ochrony prawu właściciela domagającego się opłaty, jeżeli uczynienie użytku z tego prawa byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego (art. 5 k.c.), bez względu na to, że podmiotem uprawnionym jest w tym przypadku osoba prawa publicznego.

Stosowanie art. 5 k.c. nie może prowadzić do ukształtowania się trwałego stanu rzeczy, prowadzącego do zwolnienia użytkownika wieczystego od opłaty rocznej, jako świadczenia ściśle związanego z treścią prawa rzeczowego.

Przepis art. 5 k.c. nie może podlegać instrumentalizacji w ten sposób, że domagając się rokrocznie częściowej odmowy udzielenia ochrony prawnej żądaniu uiszczenia opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego użytkownik zmierzać będzie do wywarcia na właścicielu ekonomicznego nacisku, aby ten zachował się w określony - oczekiwany przez użytkownika i korzystny dla niego -sposób. Innymi słowy, przepis art. 5 k.c., z racji swojego nadzwyczajnego charakteru, nie jest adekwatnym mechanizmem, który mógłby w perspektywie czasu służyć rozwiązaniu sytuacji prawnej dotyczącej nieruchomości będącej in casu przedmiotem użytkowania wieczystego

Wyrok SN z dnia 13 października 2017 r., I CSK 46/17

Standard: 46241 (pełna treść orzeczenia)

Żądanie uiszczenia opłaty rocznej za użytkowanie wieczyste, należnej za okres po przekształceniu prawa użytkowania wieczystego w prawo własności, może być w okolicznościach konkretnej sprawy uznane za nadużycie prawa (art. 5 k.c.).

Opłata roczna, należna od użytkownika wieczystego, jest pewnego rodzaju ekwiwalentem za korzystanie z cudzej nieruchomości w sposób określony umową o ustanowieniu prawa użytkowania wieczystego, natomiast opłata za przekształcenie prawa użytkowania wieczystego w prawo własności jest wynagrodzeniem za przeniesienie własności nieruchomości gruntowej w szczególny sposób, przewidziany ustawą z dnia 4 września 1997 r. Wynagrodzenie to służy zrekompensowaniu dotychczasowemu właścicielowi (Skarbowi Państwa lub gminie) utraty przysługującego mu do nieruchomości gruntowej prawa własności oraz utraty stałego dopływu kwot z tytułu opłaty rocznej za użytkowanie wieczyste Obydwa te cele, spełniane przez opłatę należną z tytułu przekształcenia, wyrównują całkowicie uszczerbek dotychczasowego właściciela gruntu, powstały w następstwie utraty przezeń prawa własności nieruchomości wskutek uwłaszczenia dotychczasowego użytkownika wieczystego, domaganie się zatem jeszcze opłaty za użytkowanie wieczyste, i to za okres, w którym pozwany był już właścicielem, jest więc nieuzasadnione.

Dochodzenie przez niego roszczenia należało także uznać za zachowanie sprzeczne z zasadą współżycia społecznego, rozumianą jako konieczność opierania się uprawnionego na względach słuszności, oraz kierowania się w działaniu dobrymi obyczajami i dobrą wiarą. Tych wymogów nie może całkowicie przysłaniać niezbędna staranność i troska podmiotów prawa publicznego, niewątpliwie konieczna dla ochrony interesów fiskalnych Państwa. Podmioty należące i do tej kategorii muszą w swych zachowaniach kierować się także usprawiedliwionym przekonaniem, że, dbając o interes powszechny nie krzywdzą nikogo swoim postępowaniem. Wymóg ten wydaje się oczywisty w świetle art. 2 Konstytucji, zgodnie z którym urzeczywistnianie zasad sprawiedliwości społecznej jest obowiązkiem Rzeczypospolitej Polskiej, będącej demokratycznym państwem prawa.

Wyrok SN z dnia 15 lutego 2002 r., V CA 2/02

Standard: 46080 (pełna treść orzeczenia)