Dobra wiara przy zasiedzeniu służebności (art. 292 k.c.)
Dobra wiara w stosunkach prawnorzeczowych
Żeby zobaczyć pełną treść należy się zalogować i wykupić dostęp.
Od początku lat dziewięćdziesiątych XX wieku Sąd Najwyższy konsekwentnie i w zasadzie bez wyjątków odwołuje się do tradycyjnej koncepcji dobrej wiary i według niej ocenia posiadanie wykonywane z zamiarem nabycia prawa przez zasiedzenie. Zgodnie z tą koncepcją, nie jest w dobrej wierze ten, kto wykonuje prawo, o którym wie, że mu nie przysługuje, ale także ten, kto wykonuje nieprzysługujące mu prawo bez tej świadomości, jeżeli przy dołożeniu należytej staranności mógłby się dowiedzieć o rzeczywistym stanie prawnym danej sytuacji.
W odniesieniu do służebności gruntowej należy przyjąć, że jej posiadaczem w dobrej wierze jest ten, kto przystępuje do wykonywania posiadania cudzej nieruchomości w zakresie treści konkretnej służebności w błędnym, ale w danych okolicznościach usprawiedliwionym przekonaniu, że przysługuje mu służebność.
Za osobę zasiadującą tę służebność w dobrej wierze można uznać jedynie tego, kto korzysta z cudzej nieruchomości nie w zakresie treści dowolnego prawa, ale wyłącznie w zakresie treści służebności o treści służebności przesyłu, a w danych okolicznościach jego błędne przekonanie o przysługiwaniu mu uprawnień mieszczących się w zakresie tej służebności jest usprawiedliwione
Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 25 maja 1999 r., SK 9/98 uznał art. 292 k.c., w zakresie, w jakim stanowi podstawę nabycia przez zasiedzenie służebności gruntowej, za konstytucyjny, z zastrzeżeniem jednak, że wykładnia przepisów o zasiedzeniu musi uwzględniać aspekt konstytucyjnie gwarantowanej ochrony własności.
W uzasadnieniu uchwały składu siedmiu sędziów z 9 sierpnia 2011 r., III CZP 10/11 Sąd Najwyższy podkreślił, że zasadą konstytucyjnie określoną, od której ustawodawca wyjątkowo odstępuje, jest nienaruszalność prawa własności. Instytucja zasiedzenia, mająca daleko idące skutki w odniesieniu do prawa własności, jest przykładem takiego wyjątkowego odstępstwa, wszelkie zatem wątpliwości nasuwające się przy jej interpretowaniu powinny być tłumaczone na rzecz ochrony własności.
Uchwała SN z dnia 16 maja 2019 r., III CZP 110/18
Standard: 46039 (pełna treść orzeczenia)
Nie może być mowy o korzystaniu w dobrej wierze z cudzej nieruchomości w zakresie odpowiadającym służebności drogi koniecznej, gdy właściciel nieruchomości w władnącej, nie dysponuje zgodą właściciela nieruchomości obciążonej (lub jego poprzednika) w jakiejkolwiek postaci.
Dobra wiara posiadacza samoistnego służebności gruntowej polega na usprawiedliwionym – w towarzyszących okolicznościach – przekonaniu, że przysługuje mu posiadane prawo. Wnioskodawca i jego poprzednicy prawni nie dysponowali żadnymi dokumentami, które mogły usprawiedliwiać ich przekonanie co do możliwości urządzenia na nieruchomości uczestnika postępowania drogi koniecznej i dalszej jej eksploatacji. Poprzednicy prawni wnioskodawcy dysponowali wprawdzie dokumentami przekazującymi im cześć działki nr (...) w posiadanie zależne na cele budowy drogi dojazdowej, jednakże - co bezsporne - granice działek wskazane w decyzjach zezwalających na przekazanie gruntów (...) C. pod budowę drogi na potrzeby cukrowni nie pokrywają się z faktycznym przebiegiem tej drogi. Co do zasady, przyjąć należałoby zatem, że wnioskodawca i jego poprzednicy prawni korzystali z nieruchomości uczestnika postępowania w zakresie odpowiadającym treści służebności gruntowej drogi koniecznej jako jej posiadacze w złej wierze.
Zdaniem jednakże Sądu, wnioskodawca i jego poprzednicy prawny pozostawali w przekonaniu, że przysługuje im takie prawo, choć niewątpliwie, zamiarem swym obejmowali inny teren niż faktycznie zajmowany na potrzeby drogi dojazdowej.
Postanowienie SR w Ciechanowie z dnia 30 marca 2017 r., I Ns 158/15
Standard: 9605 (pełna treść orzeczenia)
Dobrą lub złą wiarę posiadacza należy oceniać na datę rozpoczęcia biegu terminu zasiedzenia (por. postanowienie SN z dnia 14 października 2015 r. V CSK 5/15).
Dla ustalenia tej daty istotne znaczenie ma określenie, od kiedy istniał stan prowadzący, zgodnie z art. 192 w zw. z art. 172 k.c., do nabycia służebności przez zasiedzenie, a więc od kiedy wnioskodawca lub jego poprzednik prawny, jako właściciel lub użytkownik wieczysty nieruchomości władnącej, korzystał z trwałego urządzenia na nieruchomości sąsiedniej jak posiadacz służebności gruntowej.
W orzecznictwie Sądu Najwyższego za posiadacza w dobrej wierze uznaje się jednolicie osobę, która włada cudzą nieruchomością lub z niej korzysta w zakresie służebności pozostając w błędnym, ale w danych okolicznościach usprawiedliwionym przekonaniu o przysługiwaniu mu uprawnień do takiego władania lub korzystania i tę koncepcję dobrej wiary Sąd Najwyższy odnosi do oceny każdego posiadania zmierzającego do nabycia prawa przez zasiedzenie (por. uchwała SN z dnia 6 grudnia 1991 r. III CZP 108/91).
Domniemanie dobrej wiary może wzruszyć zaś dowód, że posiadacz w chwili rozpoczęcia posiadania wiedział lub przy zachowaniu należytej staranności mógł się dowiedzieć o tym, że narusza swym zachowaniem prawo innej osoby. Takim dowodem może być stwierdzenie braku własnego tytułu posiadacza uprawniającego do wejścia na cudzy grunt lub korzystania z niego w określonym zakresie (por. postanowienia SN z dnia 17 marca 2010 r. II CSK 439/09 i z dnia 6 września 2013 r. V CSK 440/12).
Zgodnie z powyższą koncepcją nie jest w dobrej wierze ten, kto wykonuje prawo, o którym wie, że mu nie przysługuje, ale także ten, kto nie ma takiej świadomości, o ile przy dołożeniu należytej staranności mógłby dowiedzieć się o rzeczywistym stanie prawnym danej sytuacji (por. postanowienie SN z dnia 4 września 2014 r. II CSK 659/13).
W sprawie niniejszej sam wnioskodawca w treści wniosku wskazał, że należy go traktować jak posiadacza w złej wierze, co zdaniem Sądu Najwyższego obala domniemanie z art. 7 k.c., nie ma bowiem podstaw do obciążenia uczestnika postępowania obowiązkiem dowodzenia faktu - korzystnego dla uczestnika - który został przyznany przez wnioskodawcę (art. 229 k.p.c.). Bezpodstawne było zatem oparcie zaskarżonego orzeczenia na domniemaniu z art. 7 k.c., zaś ocena dobrej lub złej wiary posiadacza winna być odniesiona do okoliczności faktycznych w jakich rozpoczęło się władanie cudzą nieruchomością w zakresie wskazanym przez wnioskodawcę, prowadzące do nabycia przez zasiedzenie służebności.
Postanowienie SN z dnia 14 marca 2017 r., II CSK 463/16
Standard: 13064 (pełna treść orzeczenia)
Standard: 46905 (pełna treść orzeczenia)