Administracyjny nadzór nad działalnością stowarzyszenia (art. 8 i art. 25 pr.s.)

Z przepisów rozdziału 3 Prawa o stowarzyszeniach pt. „Nadzór nad stowarzyszeniami” wynikało, że organy nadzoru zostały zaangażowane zarówno we wstępną kontrolę stowarzyszeń – sprawowaną przy ich powstawaniu i rejestracji – jak i kontrolę następczą, sprawowaną nad działalnością istniejących już stowarzyszeń (art. 25 i nast. Pr.stow.). Kontrola wstępna obejmowała badanie zgodności statutu z przepisami prawa oraz zdatności założycieli do utworzenia stowarzyszenia i udziału w nim, natomiast kontrola następcza skupiała się wyłącznie na zgodności działania stowarzyszenia z przepisami prawa i postanowieniami statutu.

Istotna zmiana tego modelu nastąpiła wraz z wejściem w życie ustawy z dnia 25 września 2015 r. o zmianie ustawy - Prawo o stowarzyszeniach oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2015 r., poz. 1923), w wyniku uchylenia art. 13 ust. 2 i art. 15 oraz modyfikacji art. 16 i 17. Zmiany te wskazują jednoznacznie, że organy nadzoru zostały odsunięte od kontroli wstępnej stowarzyszeń; ustawodawca zdecydował, że rejestracja stowarzyszenia – podobnie jak innych osób prawnych typu zrzeszeniowego – odbywa się bez udziału organu nadzorczego i jest oparta wyłącznie na kontroli sądowej. Chodzi przy tym nie tylko o zrównanie wszystkich tych osób, ale przede wszystkim o poszerzenie zastrzeżonej w art. 58 Konstytucji wolności zrzeszania się oraz o wydatne skrócenie postępowania rejestrowego.

Uchwała SN z dnia 30 stycznia 2019 r., III CZP 65/18

Standard: 45860 (pełna treść orzeczenia)

Art. 25 podlegał zmianom ograniczającym zakres i formę ingerencji władzy publicznej i w obecnym kształcie ogranicza się do żądania dostarczenia przez zarząd stowarzyszenia, w wyznaczonym terminie, odpisów uchwał walnego zebrania członków (zebrania delegatów) oraz od władz stowarzyszenia niezbędnych wyjaśnień.

Art. 26 od 1990 r. pozbawia organ nadzorujący prawa do wymierzania grzywny przekazując to uprawnienie do rozstrzygnięcia sądu.

Postanowienie SN z dnia 28 listopada 2008 r., V CSK 278/08

Standard: 45859 (pełna treść orzeczenia)