Zaliczenie składników majątku wspólnego do masy upadłości

Postępowanie upadłościowe jest swego rodzaju postępowaniem egzekucyjnym o charakterze uniwersalnym i zmierza do zaspokojenia wierzytelności wielu wierzycieli z całego majątku jednego dłużnika. Również wszczęcie postępowania upadłościowego, w trakcie którego następuje zaliczenie określonego składnika majątkowego do masy upadłości, nie powoduje zmian w sferze praw osoby trzeciej do danego składnika majątkowego, gdyż zaliczenie określonego składnika do masy upadłości ma skutki prawne podobne do zajęcia w postępowaniu egzekucyjnym. Również sam upadły nie traci przysługujących mu praw do składników mienia zaliczonych do masy upadłości. Takie zmiany są dopiero następstwem sprzedaży dokonanej w postępowaniu upadłościowym (art. 313 ust. 1 ustawy - Prawo upadłościowe i naprawcze). 

Zaliczenie składników majątku wspólnego do masy upadłości z wyłączeniem podziału tego majątku uzasadnione jest względami pragmatycznymi i ma służyć sprawnemu przebiegowi postępowania upadłościowego - które mogłoby zostać spowolnione toczącym się w tym czasie postępowaniem o podział majątku wspólnego - jak również ma umożliwić spieniężenie składników majątku wspólnego w ramach likwidacji masy upadłości i uzyskanie z tego majątku funduszów masy upadłości. Realizacja tych celów nie wymaga przejścia na rzecz upadłego wyłącznego prawa do wszystkich składników majątku wspólnego, gdyż jest zagwarantowana także wtedy, gdy

Zaliczenie majątku wspólnego do masy upadłości z wyłączeniem możliwości podziału tego majątku oznacza jedynie konieczność znoszenia przez małżonka upadłego egzekucji uniwersalnej, jaką jest postępowanie upadłościowe. W zamian za konieczność znoszenia objęcia postępowaniem upadłościowym składników majątku wspólnego oraz wyłączenia prawa podziału tego majątku małżonek upadłego uzyskuje uprawnienie zgłoszenia sędziemu-komisarzowi wierzytelności obejmującej należności z tytułu udziału w majątku wspólnym, wchodzącym do masy upadłości (art. 124 ust. 3 Prawa upadłościowego i naprawczego).

Sama potencjalna możliwość zgłoszenia takiej wierzytelności przez małżonka upadłego sędziemu-komisarzowi nie oznacza, że ex lege upadły nabywa prawa majątkowe do wszystkich składników majątku wspólnego. 

Postanowienie SN z dnia 30 października 2008 r., II CSK 242/08

Standard: 45645 (pełna treść orzeczenia)