Zmiany w sferze stosunków majątkowych małżeńskich między upadłym i jego małżonkiem.(art. 53 § k.r.o. i 372 p.u.)

Przepis art. 53 § 2 k.r.o. - obowiązujący od 20 stycznia 2005 r. - działa na przyszłość dopiero do przedmiotów nabywanych przez upadłego i jego małżonka po uchyleniu, umorzeniu bądź zakończeniu postępowania upadłościowego, a nie do składników majątku wspólnego istniejących w chwili ogłoszenia upadłości.

Zgodnie z art. 372 ust. 1 ustawy Prawo upadłościowe i naprawcze, zmiany stosunków prawnych dokonane na podstawie przepisów ustawy obowiązują upadłego i drugą stronę również po umorzeniu lub zakończeniu postępowania upadłościowego. Z wyjątkami określonymi w art. 372 ust. 2 tej ustawy zasada ta ma odpowiednie zastosowanie także w razie uchylenia postępowania upadłościowego. Przepisy te dotyczą także zmian w sferze stosunków majątkowych małżeńskich między upadłym i jego małżonkiem. Oznacza to, że utrzymują się skutki prawne będące następstwem ogłoszenia upadłości, tj. ustanie wspólności ustawowej oraz powstanie rozdzielności majątkowej od chwili ogłoszenia upadłości do chwili umorzenia, ukończenia bądź uchylenia postępowania upadłościowego. Ustają natomiast skutki wynikające z art. 124 ust. 1 polegające na tym, że składniki majątku wspólnego, wchodziły w skład masy upadłości. Dlatego też z tą chwilą składniki majątku wspólnego, które nie zostały zbyte w postępowaniu upadłościowym, stają się wspólnością - upadłego i jego małżonka - do której mają odpowiednie zastosowanie przepisy o współwłasności ułamkowej (art. 42 k.r.o. według brzmienia tego przepisu przed zmianą, obecnie art. 46 k.r.o. w związku z art. 1035 k.c.). Przestaje także obowiązywać zakaz dokonania podziału tego majątku, gdyż zakaz podziału majątku wspólnego jest ściśle związany z zapewnieniem sprawnego przebiegu postępowania upadłościowego w celu zaspokojenia wierzycieli upadłego.

Zważywszy na treść art. 372 oraz art. 263 ustawy Prawo upadłościowe i naprawcze małżonek upadłego zachowuje prawo do dochodzenia wierzytelności (albo jej nieuznanej części) w stosunku do upadłego, o której mowa w art. 124 ust. 3 tej ustawy, także po umorzeniu bądź zakończeniu postępowania upadłościowego: w całości - gdy w toku postępowania upadłościowego doszło do zbycia wszystkich składników majątku wspólnego - bądź w ograniczonym zakresie - pomniejszonym o wartość udziału tego małżonka w tych składnikach majątku wspólnego, które nie zostały zbyte w trakcie postępowania upadłościowego.

W przypadku umieszczenia na liście wierzytelności zgłoszonej przez małżonka wierzytelności wymienionej w art. 124 ust. 3 ustawy Prawo upadłościowe i naprawcze, w razie zachowania części majątku wspólnego uwzględniając przepis art. 264 ust. 1ustawy Prawo upadłościowe i naprawcze - według którego po zakończeniu lub umorzeniu postępowania upadłościowego wyciąg z zatwierdzonej przez sędziego komisarza listy wierzytelności jest tytułem egzekucyjnym przeciwko upadłemu - możliwe jest wniesienie przez upadłego powództwa przeciwegzekucyjnego w razie zachowania całości bądź części składników majątku wspólnego także po umorzeniu bądź zakończeniu postępowania upadłościowego.

Postanowienie SN z dnia 7 listopada 2008 r., II CSK 317/08

Standard: 45642 (pełna treść orzeczenia)