Odstępstwo od zasady swobodnej oceny dowodów na rzecz formalnych reguł dowodzenia

Przepis art. 788 § 1 k.p.c. w zakresie wykazania przejścia na inną osobę uprawnienia lub obowiązku objętych tytułem egzekucyjnym ustanawia podwyższone wymagania dowodowe, które uzasadnione są przedmiotem regulacji, znaczeniem następstwa prawnego w zakresie uprawnień lub obowiązków dla biegu egzekucji oraz potrzebą wzmożenia ochrony praw prywatnych w postępowaniu egzekucyjnym. Wymagania te stanowią odstępstwo od dominującej w postępowaniu cywilnym zasady swobodnej oceny dowodów na rzecz formalnych reguł dowodzenia, które oznaczają, że sąd może stosować tylko określone przez prawodawcę środki dowodowe i oceniać ich moc na podstawie ściśle oznaczonych kryteriów (por. uchwałę SN z dnia 13 maja 2015 r., III CZP 15/15).

Wymagania dowodowe, które ustanawia art. 788 § 1 k.p.c., spełniają funkcję gwarancyjną. Upraszczają one także postępowanie o nadanie klauzuli wykonalności tytułowi egzekucyjnemu na rzecz lub przeciwko następcy prawnemu.

Oznacza to, że ich znaczenie jest aktualne w takich sytuacjach, w których te funkcje mogą być realizowane i w których istnieje konieczność realizacji tych funkcji. Jest tak w niemal każdym wypadku, w którym doszło do następstwa prawnego w odniesieniu do uprawnienia lub obowiązku stwierdzonego tytułem egzekucyjnym, bez względu na to, czy chodzi o następstwo prawne pod tytułem ogólnym, czy też pod tytułem szczególnym, jak również bez względu na to, czy do następstwa doszło na skutek czynności prawnej, czy też z mocy ustawy.

W wypadku następstwa prawnego z mocy ustawy (prawa) wyodrębnić można szczególną, zaistniałą w sprawie, w której przedstawiono rozpatrywane zagadnienie prawne, sytuację, w której przepis prawa wskazuje konkretny, indywidualnie określony podmiot, który uległ likwidacji, oraz inny konkretny, indywidualnie określony podmiot, który z mocy prawa stał się następcą prawnym -pod tytułem ogólnym - zlikwidowanego poprzednika prawnego. W tej sytuacji na podstawie przepisu prawa, przewidującego następstwo prawne, można dokonać ustalenia, że doszło ono do skutku między konkretnymi, indywidualnie określonymi podmiotami. Nie ma potrzeby, aby przejście uprawnienia lub obowiązku, objętego następstwem prawnym, ustalać na innej, dodatkowej podstawie. Przepis prawa jest wtedy wystarczającą i zarazem najpewniejszą podstawą ustalenia, że uprawnienie lub obowiązek przeszły z jednego konkretnego, indywidualnie określonego podmiotu na inny, konkretny, indywidualnie określony podmiot.

Uchwała SN z dnia 14 czerwca 2019 r., III CZP 4/19

Standard: 45446 (pełna treść orzeczenia)

Artykuł 788 k.p.c. określa wyraźnie, jakie środki dowodowe – jakie dokumenty i o jakich cechach – mogą stanowić postawę ustalenia przez sąd, że doszło do sukcesji prawa lub obowiązku określonego w tytule egzekucyjnym, pozwalającej na nadanie klauzuli na rzecz lub przeciwko innej osobie niż określona w tytule. Ze względu na przedmiot regulacji oraz znaczenie sukcesji praw lub obowiązków dla biegu egzekucji, ale także w celu wzmożenia ochrony praw prywatnych w postępowaniu egzekucyjnym, ustawodawca ustanowił w tym wypadku podwyższone wymagania dowodowe. Uczynił to drogą swoistej reglamentacji dowodowej, dokonując odstępstwa od dominującej w postępowaniu cywilnym zasady swobodnej oceny dowodów na rzecz formalnych (legalnych) reguł dowodzenia, które oznaczają, że sąd może stosować tylko określone przez prawodawcę środki dowodowe i oceniać ich moc na podstawie ściśle oznaczonych kryteriów. Inaczej mówiąc, prawodawca imperatywnie określił, jakie środki mają znaczenie dowodu w danym wypadku, jakie wywołują skutki i jaka jest ich moc.

Uchwała SN z dnia 13 maja 2015 r., III CZP 15/15

Standard: 45448 (pełna treść orzeczenia)