Nałożenie na jedną ze stron obowiązku zwrotu wszystkich kosztów
Zniesienie lub stosunkowe rozdzielenie kosztów procesu (art. 100 k.p.c.)
W sprawach o zadośćuczynienie dochodzone na podstawie art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta (tekst jedn.: Dz. U. z 2017 r. poz. 1318 z późn. zm.), sąd - kierując się zasadą słuszności - może obciążyć pozwanego całością kosztów, mimo że żądanie powoda uwzględnione zostało tylko w części (art. 100 zdanie drugie k.p.c.).
Pierwszy człon alternatywy z art. 100 zdanie drugie k.p.c. jest namiastką wyjątkowego zastosowania w procesie zasady minima non curat pretor. Ocena, czy jedna ze stron uległa tylko w nieznacznej części, jest zawsze dokonywana przez sąd z uwzględnieniem okoliczności konkretnej sprawy oraz oceny, czy chodzi o część „nieznaczną”. Nie można zatem z góry przesądzić kiedy konkretnie należy zastosować, a kiedy zastosowanie tej normy nie jest wskazane.
Drugi człon alternatywy z art. 100 zdanie drugie k.p.c. stanowi podstawę do obciążenia jednej ze stron całością kosztów postępowania w razie częściowego uwzględnienia żądania, jeżeli określenie należnej sumy zależało od wzajemnego obrachunku lub oceny sądu. Użytego w tym przepisie pojęcia „ocena sądu” nie należy utożsamiać z sytuacją wskazaną w art. 322 k.p.c., w którym „ocena sądu” odnosi się do regulacji materialnoprawnych.
W omawianej regulacji występuje pojęcie „nieznaczna część”, a w art. 102 k.p.c. „szczególnie uzasadniony przypadek”. Sąd ad casum ma ocenić, czy ma do czynienia z sytuacją typową, i orzekać według ogólnej zasady, czy też chodzi o sytuacje odbiegające od normy, zawierające w sobie elementy nieuzasadnionego pokrzywdzenia i naruszające poczucie sprawiedliwości (por. postanowienie SN z dnia 11 sierpnia 2011 r., I CZ 52/11).
Innymi słowy, decyzja sądu, czy w przypadku uwzględnienia powództwa tylko w pewnej części koszty powinny być wzajemnie zniesione, stosunkowo rozdzielone, względnie włożone na jedną ze stron powinna być – zwłaszcza gdy sąd orzeka w przedmiocie zadośćuczynienia pieniężnego – oparta na słuszności, co oznacza, że w tym zakresie sąd zachowuje prawo do dyskrecjonalnej oceny (por. postanowienie SN z dnia 6 czerwca 2012 r., IV CZ 4/12).
Postanowienie SN z dnia 15 stycznia 2020 r., III CZP 30/19
Standard: 45253 (pełna treść orzeczenia)
W razie częściowego uwzględnienia żądania, sąd może nałożyć na jedną ze stron obowiązek zwrotu wszystkich kosztów procesu według swej oceny w rozumieniu art. 100 zawsze wtedy, gdy przepisy prawa cywilnego nie zawierają ścisłego kryterium do określenia wysokości żądania (por. postanowienie SN z dnia 10 marca 1972r. II CZ 6/72).
Tak właśnie jest w przypadku stosowania art. 445 § 1 k.c., gdzie ustawodawca operuje bardzo nieostrym określeniem „odpowiednią sumę”. Dochodzącemu zapłaty zadośćuczynienia może być w związku z tym trudno określić w pozwie wysokość zadośćuczynienia bez narażenia się na większy czy mniejszy błąd w tym zakresie.
Jeżeli, zachodzą przesłanki przewidziane w zdaniu drugim art. 100 k.p.c., to sąd wkładając na jedną ze stron obowiązek zwrotu wszystkich kosztów procesu, zasądza od niej na rzecz jej przeciwnika tylko należne koszty procesu, nie zasądza natomiast od przeciwnika tych kosztów, które przy stosunkowym rozdzielaniu należałyby się drugiej stronie. W takim przypadku, skarżący zwraca powodowi należne mu w sprawie koszty procesu od uwzględnionej części powództwa, nie może natomiast żądać od powoda kosztów procesu od części oddalonej (por. wyrok SN z dnia 23 października 1969r. I CR 186/69).
Tylko żądanie kwot rażąco wygórowanych w stosunku do kwot przyznanych w orzecznictwie sądowym, jako przekraczające przysługujące sądowi granice oceny, wyłącza przewidzianą w art. 100 możliwość włożenia na pozwanego obowiązku zwrotu wszystkich z tym związanych kosztów (zob. wyrok SN z dnia 4 października 1972 r., II PR 223/72).
Wyrok SA w Rzeszowie z dnia 28 kwietnia 2016 r. I ACa 643/15
Standard: 45248
Standard: 45252