Kara umowna w umowie leasingu

Można zastrzec skutecznie, na podstawie art. 483 k.c., karę umowną na wypadek odstąpienia od umowy leasingu, w razie niewykonania lub nienależytego wykonania obowiązków przez leasingobiorcę (korzystającego).

Zdaniem Sądu Apelacyjnego, skoro świadczenie leasingobiorcy polega na zapłacie rat pieniężnych, czyli jest świadczeniem pieniężnym, to zgodnie z bezwzględnie wiążącym art. 483 k.c., zastrzeganie w razie jego niewykonania kary umownej jest niedopuszczalne, tego typu postanowienie umowne przekracza bowiem ramy swobody umów, określonej w art. 353[1] k.c., i w związku z tym na podstawie art. 58 k.c. jest bezwzględnie nieważne.

Stanowiska powyższego nie można znać za prawidłowe

Kara umowna została zastrzeżona nie na wypadek niewykonania lub nienależytego wykonania umowy leasingu, ale na wypadek odstąpienia od umowy. Kara ta została więc zastrzeżona za niewykonanie lub nienależyte wykonania zobowiązań, jakie powstaną dla leasingobiorcy w następstwie odstąpienia od umowy leasingu, a nie za niewykonanie lub nienależyte wykonanie świadczenia pieniężnego, do którego leasingobiorca zobowiązany jest na podstawie umowy leasingu. To, że nienależyte wykonanie zobowiązania pieniężnego przez leasingobiorcę było podstawą odstąpienia od umowy, nie przesądza charakteru jego zobowiązania, za które zastrzeżono karę umowną, gdyż leasingodawca miał zastrzeżone prawo do odstąpienia od umowy także z innych przyczyn, które mogły się wiązać z nienależytym wykonaniem obowiązków niepieniężnych przez leasingobiorcę. 

W rozpoznawanej sprawie na skutek odstąpienia od umowy leasingobiorca został zobowiązany do zwrotu rzeczy leasingodawcy, karę umowną zastrzeżoną na wypadek odstąpienia od umowy wiązać można więc z nienależytym wykonaniem zobowiązania zwrotu rzeczy, a jest to niewątpliwie świadczenie niepieniężne. W związku z odstąpieniem od umowy mogą powstać po stronie leasingodawcy także szkody spowodowane faktem zerwania więzi umownej łączącej strony.

Leasingobiorca nie wydał w terminie urządzenia, które używał na podstawie umowy leasingu. W istocie więc kara umowna zastrzeżona na wypadek odstąpienia od umowy jest karą przewidzianą w razie niewykonania lub nienależytego wykonania wszelkich zobowiązań niepieniężnych, jakie mogą powstać w skutek odstąpienia od umowy. Z tego względu, dla możliwości skutecznego zastrzeżenia kary umownej z tytułu odstąpienia od umowy, nie ma znaczenia, że przyczyną, uprawniającą leasingodawcę do złożenia oświadczenia o odstąpieniu było nienależyte wykonanie przez leasingodawcę świadczenia pieniężnego (zapłaty rat leasingowych). (...) Zważywszy, że karę umowną można dochodzić nawet gdy nie powstała żadna szkoda, wystarczy wykazanie, iż nastąpiło odstąpienie od umowy i że dla naprawienia szkód jakie mogą powstać z tytułu skutecznego odstąpienia od umowy zastrzeżona została kara umowna. Istnienie szkody i jej rozmiar mogą więc mieć w tej sytuacji znaczenie tylko dla ewentualnego miarkowania kary umownej, gdy zachodzą przesłanki określone w art. 484 § 2 k.c.

Wyrok SN z dnia 20 października 2006 r., IV CSK 154/06

Standard: 45239 (pełna treść orzeczenia)