Niedopuszczalność zasiedzenia gruntu będącego częścią drogi publicznej

Szczególny charakter i przeznaczenie nieruchomości, na których prawnie i faktycznie urządzono drogi publiczne, nakazuje przyjąć, że wyłączony jest spod zasiedzenia teren wyznaczony liniami granicznymi pasa drogowego, obejmujący obok jezdni jej pobocza, także nie utwardzone i nie zagospodarowane jako chodniki czy ścieżki, pasy awaryjnego postoju lub pasy przeznaczone do ruchu pieszych, zatoki autobusowe lub postojowe, pasy dzielące jezdnie (elementy tzw. korony drogi).

Nie może on być także przedmiotem posiadania, w tym samoistnego, umożliwiającego korzystanie przez posiadacza ze środków ochrony prawnej przewidzianych w kodeksie cywilnym. O ile właściciel nie udostępnił takiego gruntu na podstawie użyczenia lub stosunku obligacyjnego, władanie nim odpowiada zajęciu pasa drogowego w rozumieniu ustawy o drogach publicznych z 1985 r.

Postanowienie SN z dnia 28 marca 2019 r., III CSK 73/17

Standard: 45059 (pełna treść orzeczenia)

Dopuszczalne jest stwierdzenie na rzecz gminy zasiedzenia nieruchomości stanowiącej drogę z dniem poprzedzającym uzyskanie przez tę nieruchomość statusu drogi gminnej.

Oczywiście osoby korzystające z nieruchomości jako drogi nie mogą być uznane za jej posiadaczy samoistnych. Korzystanie przez te osoby z nieruchomości niewątpliwie nie ma cech władztwa, które mogłoby być kwalifikowane jako posiadanie samoistne w rozumieniu art. 336 k.c. Nie ma natomiast uzasadnionych powodów do odmawiania takiej kwalifikacji władaniu gminy we własnym imieniu tą nieruchomością, przejawiającemu się w utrzymywaniu jej i zarządzaniu nią w sposób dostosowany do jej funkcji. Charakteru samoistnego posiadania nie może temu władaniu odebrać fakt wykonywania go w interesie publicznym.

Wypełnianie we własnym imieniu przez jednostki samorządowe, podobnie jak państwowe, funkcji publicznych jest dla tych jednostek stanem naturalnym, odpowiada ich zadaniom, i samo przez się nie wyłącza udziału tych jednostek w stosunkach cywilnoprawnych i ujmowania ich działań w kategoriach prawa cywilnego; nie tylko na użytek stosowania art. 224 i 225 k.c., ale i art. 172 k.c. (por.uchwała pełnego składu Izby Cywilnej SN z dnia 26 października 2007 r., III CZP 30/07 oraz postanowienie SN z dnia 7 października 2015 r., I CSK 846/14).

Wyrok SN z dnia 15 kwietnia 2016 r., I CSK 179/15

Standard: 83541 (pełna treść orzeczenia)

Nieruchomość przeznaczona pod drogę publiczną może stanowić wyłącznie własność Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego, co oznacza, że posiadanie samoistne takiej nieruchomości przez inny podmiot nie może prowadzić do nabycia jej przez zasiedzenie - tak Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 24 czerwca 2010 r., IV CSK 40/10).

Publiczny charakter obiektów należących do Skarbu Państwa lub samorządowych osób prawnych i przeznaczenie ich do ogólnego użytku (np. parki miejskie, drogi, place) nie ma wpływu na przysługujący do nich Skarbowi Państwa lub Gminie tytuł własności, a więc i na możliwość zasiedzenia tego prawa przez takie podmioty, jeżeli zostaną spełnione przesłanki wymagane ustawą (por. orzeczenia SN z dnia 28 maja 1948 r. C I 292/48, wyrok SN z dnia 15 marca 1963 r., I CR 151/63, oraz postanowienia z dnia 7 maja 2014 r., II CSK 491/13, z dnia 21 maja 2014 r., II CSK 458/13,  postanowienie z dnia 24 czerwca 2010 r.). Pogląd ten podziela Sąd Najwyższy w składzie rozpoznającym skargę kasacyjną wnioskodawcy.

Przeznaczenie terenu do publicznego użytku nie wyłącza samoistnego posiadania tego terenu przez określoną osobę, jeżeli ta osoba zawładnie tym terenem i korzysta z niego cum animo rem sibi habendi. Nie można, bowiem utożsamiać woli władania przez Skarb Państwa lub jednostkę samorządu terytorialnego nieruchomością dla siebie ze sposobem wykorzystania posiadanej nieruchomości dla realizacji ustawowo określonych zadań tych podmiotów mających służyć zaspokojeniu publicznych potrzeb. Taki może być ostateczny cel objęcia terenu w samoistne posiadanie terenu przez te jednostki, co nie wyklucza ich samoistnego posiadania prowadzącego do nabycia własności gruntu przez zasiedzenie.

Postanowienie SN z dnia 15 stycznia 2015 r., IV CSK 193/14

Standard: 83542 (pełna treść orzeczenia)