Zmiana przez sąd kwalifikacji prawnej dochodzonego roszczenia a nieważność postępowania

Pogląd, że brak uprzedzenia przez sąd o zamierzonej zmianie kwalifikacji podstawy prawnej żądania skutkuje automatycznie nieważnością postępowania z uwagi na pozbawienie strony możliwości obrony jej praw jest zbyt daleko idący. Ocena, czy w takich sytuacjach zachodzą przesłanki z art. 379 pkt 5 k.p.c., powinna być dokonywana z uwzględnieniem przedmiotu sprawy, wskazanej przez powoda podstawy faktycznej i prawnej, reprezentacji strony przez fachowego pełnomocnika oraz możliwości przewidywania przez strony takiej zmiany.

Jeżeli istnieją podstawy do zmiany kwalifikacji prawnej, a strona występuje samodzielnie, to zwłaszcza na etapie postępowania przed sądem drugiej instancji standard powinności sądu w zakresie uprzedzenia musi być podwyższony. Inna procesowo sytuacja może zachodzić, gdy strona jest reprezentowana przez zawodowego pełnomocnika, który zważywszy na przedmiot postępowania i konkretną sytuację procesową powinien dostrzegać, w jaki sposób całokształt ujawnionych w procesie istotnych faktów może być zakwalifikowany pod możliwe do przyjęcia podstawy materialne.

W takiej sytuacji brak uprzedzenia strony o innej podstawie prawnej, niż wskazana przez powoda lub przyjęta przez sąd pierwszej instancji, nie pozbawia jej możności obrony, chyba że przyjęta przez sąd odwoławczy konstrukcja prawna pozostaje poza granicami przewidywalności. 

Wyrok SN z dnia 20 października 2022 r., II CSKP 242/22

Standard: 65190 (pełna treść orzeczenia)

Sąd meriti nie jest związany wskazaną przez powoda podstawą prawną roszczenia, lecz zobowiązany jest rozpatrzyć sprawę wszechstronnie i wziąć pod uwagę wszystkie przepisy prawne, które powinny być zastosowane w danej sprawie; przed zastosowaniem określonej podstawy prawnej, niewskazanej przez powoda, sąd powinien o tym poinformować strony i umożliwić im zajęcie stanowiska procesowego.

Wyrok SN z dnia 26 lutego 2021 r., II CSKP 29/21

Standard: 72373 (pełna treść orzeczenia)

Zobacz glosy