Akt fundacyjny a statut fundacji

Zarówno akt fundacyjny, jak i statut są czynnościami prawnymi. Odnoszą się do nich przepisy dotyczące czynności prawnych, w tym zwłaszcza art. 56, 58 i 65 k.c.

Pomiędzy omawianymi czynnościami prawnymi zachodzą różnice wynikające przede wszystkim z ich funkcji. Funkcją aktu fundacyjnego jest ustanowienie fundacji, statutu zaś – umożliwienie jej działania przez określenie jej organizacji i sposobu działania.

Ustanowienie fundacji wymaga oświadczenia woli fundatora, statut jednak może być sporządzony także przez inny podmiot.

Ze względu na swoją „założycielską” funkcję akt fundacyjny po zarejestrowaniu fundacji nie może ulegać zmianom, podczas gdy zmiana statutu jest dopuszczalna.

W doktrynie podkreśla się, że zmiana celu lub statutu, dopuszczalna w świetle art. 5 ust. 1 zdanie drugie u.f., powinna pozostawać w zgodzie z pierwotną wolą fundatora, dla wyrażenia której szczególne znaczenie ma akt fundacyjny. Nie oznacza to jednak, że zmiany statutu w ogóle nie można dokonać.

Należy wykluczyć możliwość zmiany aktu fundacyjnego przez zmianę statutu w takim zakresie, jaki wskazany jest w art. 3 ust. 2 u.f., a więc w zakresie tzw. obligatoryjnych postanowień tego aktu.

W akcie fundacyjnym zamieszczane są w praktyce także inne postanowienia fundatora, chociaż w świetle art. 3 ust. 2 u.f. jest to zbędne. Nie można wykluczyć możliwości zmiany takich postanowień, w tym także postanowień dotyczących nazwy fundacji czy dopuszczalności prowadzenia przez fundację działalności gospodarczej, dotyczących materii statutowej, w drodze zmiany statutu, skoro bowiem akt fundacyjny jest czynnością prawną, to decydujące znaczenie przy ocenie takiej możliwości mają reguły wykładni oświadczeń woli (art. 65 § 1 k.c.). Jeżeli zatem wykładnia oświadczeń woli zawartych w statucie i akcie fundacyjnym pozwala na uznanie w konkretnym wypadku, że jest to możliwe, to nie można a limine wykluczyć możliwości zmiany – przez zmianę statutu – tych postanowień aktu fundacyjnego, które wykraczają poza obligatoryjną jego treść określoną w art. 3 ust. 2 u.f.

Przy takiej ocenie należy mieć na względzie, jak wskazał Sąd Najwyższy w uzasadnieniu uchwały z dnia 24 listopada 2006 r., III CZP 114/06, że w przypadku dokonywania zmian w statucie, zarząd, a także organy nadzorcze i sąd rejestracyjny, powinny brać w pierwszym rzędzie pod rozwagę wolę fundatora wyrażoną w akcie fundacyjnym i jej pierwotnym statucie, tak aby stworzona przez niego osoba prawna działała w sposób, jaki on sobie wyobrażał, z uwzględnieniem zmienionych warunków, w jakich przyszło jej działać.

Uchwała SN z dnia 12 kwietnia 2007 r., III CZP 26/07

Standard: 44952 (pełna treść orzeczenia)