Przepadek przedmiotów i narządzi, które służyły lub były przeznaczone do popełnienia przestępstwa (art. 44 § 2 k.k.)
Przepadek przedmiotów pochodzących bezpośrednio z przestępstwa (art. 44 k.k.)
Celem przepadku przedmiotów, które służyły lub były przeznaczone do popełnienia przestępstwa, jest uniemożliwienie sprawcy dokonania przestępstwa tymi samymi narzędziami. Trafnie się przyjmuje, że intencją ustawodawcy jest dążenie do pozbawienia sprawcy możliwości popełnienia przestępstwa za pomocą tych samych narzędzi, gdy ich cechy wskazują na przystosowanie do popełniania innych przestępstw, jak i wtedy gdy użyte narzędzia do popełniania przestępstw służą zgodnie z ich przeznaczeniem innym celom.
Wyrok SA w Wrocławiu z dnia 30 sierpnia 2017 r., II AKa 155/17
Standard: 77985 (pełna treść orzeczenia)
Do kategorii "przedmiotów i narzędzi", które "służyły lub były przeznaczone" do popełnienia przestępstwa należy zaliczyć "przedmioty specjalnie wytworzone bądź przystosowane do popełnienia przestępstwa, jak i przedmioty służące zazwyczaj celom zgodnym z prawem, które jednak zostały wykorzystane w działalności przestępczej (...). Przepadkowi podlegać mogą zarówno ruchomości, jak i nieruchomości" (J. Raglewski, ibidem).
W świetle orzecznictwa Sądu Najwyższego, "przedmiotem służącym do popełnienia przestępstwa (...) jest każda rzecz, niekoniecznie wytworzona w celu przestępczym, której użycie umożliwia lub co najmniej ułatwia sprawcy realizację zamierzonego czynu przestępnego albo jego poszczególnych stadiów" (wyrok SN z 11 czerwca 1984 r., sygn. akt RNw 4/84, OSNKW 1984, z. 11-12, poz. 113). W literaturze przedmiotu prezentuje się pogląd, że określony przedmiot służy do realizacji znamion przestępstwa, "jeżeli z jego fizykalno-motorycznych funkcji wynika, że bez jego zastosowania zrealizowanie w określonych warunkach znamion przestępstwa, przy uwzględnieniu praw przeciętnej przyczynowości przyrodniczej oraz praktyki społecznej, byłoby bądź niemożliwe, bądź też w tak zasadniczy sposób utrudnione, że praktyczna możliwość ich realizacji byłaby mało prawdopodobna" (M. Filar, W związku z glosą Marii Szewczyk, "Państwo i Prawo" 1988, z. 1, s. 106).
Drugą grupę narzędzi, którą obejmuje przepadek, stanowią przedmioty "przeznaczone do popełnienia przestępstwa". "Chodzi tu o przedmioty, których sprawca nie wykorzystał do popełnienia przestępstwa, choć zostały do tego przez niego uprzednio przeznaczone, trzymane były zatem niejako «w rezerwie»" (A. Wąsek, Narzędzia przestępstwa, [w:] AUMCS 1968, vol. XV, s. 276). Omawiany przepadek obejmuje również "przedmioty, które dopiero mają być wykorzystane do działalności przestępczej w sytuacji, gdyby nie udało się popełnić zamierzonego przestępstwa przy pomocy innych «narzędzi». Sprawca zakłada zatem ich wykorzystanie przy alternatywnym sposobie działania, który może w ogóle nie być zrealizowany. (...) Który z tych przedmiotów użyje do popełnienia przestępstwa, będzie uzależnione od okoliczności. Jeżeli posłuży się tylko jednym z nich, wówczas drugi zakwalifikować można jako przedmiot przeznaczony do popełnienia zabójstwa" (J. Raglewski, ibidem).
Zgodnie z art. 44 § 1 k.k., obligatoryjny charakter ma orzeczenie przepadku przedmiotów pochodzących bezpośrednio z przestępstwa. W odniesieniu natomiast do przedmiotów, które służyły lub były przeznaczone do popełnienia przestępstwa, rozstrzygnięcie o przepadku jest fakultatywne, chyba że ustawa ustanowi inaczej (art. 44 § 2 k.k.). W szczególnych okolicznościach, jeżeli orzeczenie tego drugiego rodzaju przepadku byłoby niewspółmierne do wagi popełnionego czynu, sąd zamiast przepadku może orzec nawiązkę na rzecz Skarbu Państwa (art. 44 § 3 k.k.).
Wyrok TK z dnia 28 października 2015 r., SK 59/13, OTK-A 2015/10/162, Dz.U.2015/2014
Standard: 3982 (pełna treść orzeczenia)
Standard: 13818