Sąd jako jednostka organizacyjna Skarbu Państwa (art. 44[2] k.p.c.)
Właściwość sądu w procesie cywilnym (art. 15 - 46 k.p.c.)
Przepis art. 44[2] pkt 1 k.p.c. ma zastosowanie do spraw wszczętych i niezakończonych przed jego wejściem - w życie (art. 9 ust. 2 ustawy z dnia 4 lipca 2019 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw, Dz. U. poz. 1469 ze zm.).
Rozpoznając apelację, sąd drugiej instancji nie jest związany postanowieniem o odmowie przekazania sprawy, wydanym na podstawie art. 44[2] pkt 1 k.p.c. przez sąd przełożony na skutek przedstawienia sądu pierwszej instancji.
W sprawie wszczętej i niezakończonej w pierwszej instancji przed wejściem w życie art. 44[2] pkt 1 k.p.c., sąd drugiej instancji uwzględnia zarzut naruszenia tego przepisu, gdy to uchybienie mogło mieć wpływ na wynik sprawy; w takiej sytuacji uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje do ponownego rozpoznania innemu sądowi równorzędnemu z sądem pierwszej instancji.
Uchwała SN z dnia 27 kwietnia 2022 r., III CZP 56/22
Standard: 59055
Ujęcie art. 44[2] k.p.c. wskazuje, że mechanizm tam zamieszczony ma charakter obligatoryjny. Określa on bowiem precyzyjnie w jakiej sytuacji, jaki podmiot ma podjąć dane czynności. Przepis ten samodzielnie nie przewiduje żadnych wyjątków, które wyłączałyby jego stosowanie lub wprowadzałyby modyfikację w jego stosowaniu. W konsekwencji np. zmiana sądu właściwego do dokonania czynności przewidzianych w tej regulacji może nastąpić jedynie na zasadach ogólnych - art. 44 k.p.c. (o ile wystąpią określone okoliczności).
Przekazanie sprawy innemu sądowi równorzędnemu, o którym mowa w art. 44[2] k.p.c., ma charakter zbliżony do instytucji wyznaczenia innego sądu równorzędnego uregulowanej w art. 44 k.p.c. Oba przepisy mają bowiem charakter norm ustrojowych a nie procesowych, a zarówno przekazanie sprawy, jak i wyznaczenie innego sądu jest aktem o charakterze organizacyjno- administracyjnym.
Postanowienie SN z dnia 17 września 2020 r., I CO 95/20
Standard: 57960 (pełna treść orzeczenia)
Adresatami przepisu art. 44[2] k.p.c. są sąd właściwy do rozpoznania sprawy w pierwszej instancji i sąd nad nim przełożony. Przepis ten nie dotyczy kolejnego sądu przełożonego nad tym sądem, który jest sądem przełożonym nad sądem pierwszej instancji.
Postanowienie SN z dnia 30 stycznia 2020 r., III CO 4/20
Standard: 44866 (pełna treść orzeczenia)
Artykuł 44[2] k.p.c. jest przepisem szczególnym w stosunku do art. 44[1] k.p.c.
Porównanie treści art. 44[1] i 44[2] k.p.c. pozwala stwierdzić, że art. 44[2] ma pierwszeństwo w zastosowaniu przed przepisem art. 441, a zatem art. 44[2] jest przepisem szczególnym w stosunku do art. 44[1]. Jeżeli wystąpi jedna z dwóch sytuacji określonych w art. 44[2] pkt 1 lub 2 k.p.c., obligatoryjne jest przekazanie sprawy sądowi wskazanemu w tych przepisach. Obie sytuacje określone zostały w sposób ścisły i formalny, a zbadanie, czy wystąpiła któraś z nich, nie zależy od okoliczności o charakterze ocennym.
Z mocy ustawy a priori uznano, że sąd właściwy w sytuacjach określonych w art. 44[2] pkt 1 lub 2 k.p.c. nie może orzekać w sprawie. Z kolei przekazanie sprawy na podstawie art. 44[1] k.p.c. uwarunkowane jest wystąpieniem przesłanki o charakterze ocennym, co czyni wskazany przepis regulacją elastyczną.
Należy przyjąć, że każda sytuacja określona w art. 44[2] pkt 1 i 2 k.p.c. stanowi wypadek, w którym dobro wymiaru sprawiedliwości w rozumieniu art. 44[1] k.p.c. wymaga przekazania sprawy innemu sądowi, jednak możliwe są także inne sytuacje, w których dobro to wymaga takiego przekazania.
Należy też wskazać, że o przekazaniu sprawy na podstawie art. 44[1] k.p.c. decyduje Sąd Najwyższy, podczas gdy w wypadkach określonych w art. 44[2] pkt 1 lub 2 k.p.c. stosowna decyzja należy do sądu przełożonego nad sądem właściwym. Oczywiste jest, że przede wszystkim powinna być wykorzystywana regulacja przyznająca kompetencję sądowi przełożonemu, tj. art. 44[2] k.p.c., a dopiero jeżeli nie są spełnione przesłanki zastosowania tej regulacji, należy zastosować regulację, która przyznaje kompetencję Sądowi Najwyższemu.
Skoro art. 44[2] k.p.c. jest przepisem szczególnym w stosunku do art. 441 k.p.c., to w razie spełnienia przesłanek określonych w art. 44[2] pkt 1 lub 2 sąd właściwy powinien przedstawić akta sprawy sądowi przełożonemu w celu przekazania sprawy odpowiedniemu sądowi. Sąd właściwy nie ma w takiej sytuacji prawa wyboru między przedstawieniem akt sprawy sądowi przełożonemu zgodnie z art. 44[2] pkt 1 lub 2 k.p.c. a wystąpieniem do Sądu Najwyższego o przekazanie sprawy na podstawie art. 44[1]. Jeśli mimo spełnienia przesłanek określonych w art. 44[2] pkt 1 lub 2 k.p.c. sąd właściwy wystąpi do Sądu Najwyższego o przekazanie sprawy zgodnie z art. 44[1], to Sąd Najwyższy odmawia takiego przekazania.
W okolicznościach sprawy - w sytuacji, w której stroną pozwaną jest Skarb Państwa, a jedną z państwowych jednostek organizacyjnych, z których działalnością wiąże się roszczenie dochodzone przez powoda, jest Sąd Okręgowy w Gliwicach - Sąd ten, będąc właściwym do rozpoznania sprawy, powinien zgodnie z art. 442 pkt 1 k.p.c. przedstawić akta sprawy Sądowi Apelacyjnemu w Katowicach jako sądowi przełożonemu (por. uchwała SN z dnia 21 lutego 1972 r., III CZP 76/71) w celu przekazania sprawy innemu sądowi okręgowemu.
Postanowienie SN z dnia 19 grudnia 2019 r., V CO 294/19
Standard: 44865 (pełna treść orzeczenia)