Obowiązek uiszczenia opłaty za niezawarcie obowiązkowej umowy ubezpieczenia (art. 88 UFG i PBUK)

Obowiązek uiszczenia opłaty na rzecz UFG został nałożony w art. 88 ust. 1 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych m.in. na posiadacza pojazdu mechanicznego, który nie spełnił obowiązku zawarcia umowy ubezpieczenia obowiązkowego, zgodnie z warunkami tego ubezpieczenia określonymi w ustawie. Stosowanie do art. 91 ust. 1 tej ustawy, do egzekucji opłaty za niespełnienie obowiązku zawarcia umowy obowiązkowego ubezpieczenia, o którym mowa w art. 4 pkt 1 i 2, stosuje się przepisy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, z tym że tytuł wykonawczy wystawia Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny.

Kwestia ustalenia spełnienia lub nieistnienia obowiązku zawarcia umowy ubezpieczenia – którego konsekwencją może być nałożenie na podmiot opłaty, o jakiej mowa art. 88 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych - nie należy do zakresu prawa administracyjnego i właściwym do rozstrzygnięcia sporu w tym zakresie jest sąd powszechny. Wynika to wprost z art. 10 ust. 2 tej ustawy ("Ustalenia spełnienia lub nieistnienia obowiązku ubezpieczenia można dochodzić przed sądem powszechnym").

Przewidziana w art. 88 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych opłata z tytułu niedopełnienia obowiązku zawarcia umowy ubezpieczenia ma charakter administracyjnoprawny, zaś stosunek między osobą zobowiązaną do wniesienia tej opłaty a UFG nie ma charakteru cywilnoprawnego. Publicznoprawny charakter tego stosunku powoduje istnienie podporządkowania osoby zobowiązanej Funduszowi (wyroki TK z dnia 18 kwietnia 2000 r., K 23/99 i z dnia 23 kwietnia 2002 r., K 2/01). Tak więc, w świetle przywołanych regulacji, chociaż UFG. nie jest organem administracji publicznej sensu stricto, to jednocześnie wykonuje zadania z zakresu tej administracji określone w ww. ustawie, a dotyczące ustalania i egzekwowania opłat za niedopełnienie obowiązku zawarcia umowy ubezpieczenia.

Jak już wyjaśniono na wstępie, to czy na skarżącym ciążył obowiązek zawarcia takiego ubezpieczenia dla wskazanego na wstępie pojazdu oraz czy dopełnił on tego obowiązku, może, w świetle art. 10 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, być przedmiotem postępowania przed sądem powszechnym, natomiast sam obowiązek zawarcia umowy i zapłaty ubezpieczenia OC nie może być skutecznie kwestionowany przez skarżącego na etapie postępowania egzekucyjnego. Skoro istnienia tego obowiązku po swojej stronie skarżący nie kwestionował na właściwej drodze (tj. powództwa do sądu cywilnego), a z danych posiadanych przez wierzyciela wynikało, że we wrześniu 2015 r. był on niewątpliwie właścicielem wskazanego wyżej pojazdu (czego zresztą skarżący sam nie kwestionuje), to wierzyciel miał wszelkie podstawy do przyjęcia, że był on posiadaczem pojazdu, zobowiązanym do zawarcia i posiadania dla tego pojazdu umowy ubezpieczenia OC przez cały okres jego rejestracji. Jak przy tym słusznie wskazywał wierzyciel, a za nim organ egzekucyjny w wydanych postanowieniach, posiadanie (samoistne) jest podstawowym atrybutem prawa własności, zaś posiadacz samoistny, jakim jest właściciel, nie traci posiadania przez oddanie rzeczy osobie trzeciej do użytkowania. Jako że ani przymiot właściciela/posiadacza nie został przez skarżącego podważony przez sąd powszechny, ani w postępowaniu przed tym sądem nie ustalono, że zobowiązanym do zawarcia umowy ubezpieczenia była inna osoba, wezwanie w trybie art. 90 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych do uiszczenia opłaty lub przedłożenia dokumentów potwierdzających spełnienie w roku kontroli obowiązku zawarcia umowy ubezpieczenia OC, prawidłowo wierzyciel wystosował do skarżącego jako właściciela pojazdu.

Wysokość opłaty nie zależy od uznania organu, ale została wprost określona w przepisach ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych i w myśl art. 88 ust. 2, w ubezpieczeniu OC posiadaczy samochodów osobowych wynosi równowartość dwukrotności minimalnego wynagrodzenia za pracę, ustalonego na podstawie ustawy z dnia 10 października 2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę (Dz. U. z 2017 r. poz. 847). Wysokość tej opłaty została uzależniona od okresu pozostawania tego posiadacza bez ochrony ubezpieczeniowej w każdym roku kalendarzowym i wynosi:

1) 20% opłaty w wysokości określonej w ust. 2 pkt 1 - w przypadku gdy okres ten nie przekracza 3 dni;

2) 50% opłaty w wysokości określonej w ust. 2 pkt 1 - w przypadku gdy okres ten nie przekracza 14 dni;

3)100% opłaty w wysokości określonej w ust. 2 pkt 1 - w przypadku gdy okres ten przekracza 14 dni ( ust. 3 art. 88 ww. ustawy).

W świetle powołanej ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, do opłaty nałożonej w trybie art. 91 stosuje się egzekucję jeżeli:

1) należność z tytułu opłaty wynika z wezwania do zapłaty, o którym mowa w art. 90 ust. 1, w stosunku do którego zobowiązany nie wystąpił z powództwem do sądu powszechnego, zgodnie z art. 10 ust. 2, w terminie 30 dni od dnia otrzymania wezwania do zapłaty, albo

2) sąd ustalił prawomocnym orzeczeniem istnienie obowiązku ubezpieczenia" (ust. 2 tego artykułu).

Przepisy ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych nie przewidują żadnego postępowania jurysdykcyjnego, w którym byłaby wydawana decyzja lub postanowienie konkretyzujące obowiązek z tytułu opłaty przewidzianej w art. 88 wspomnianej ustawy. Należy jednak zauważyć, że wystawienie tytułu wykonawczego przez UFG jest poprzedzone wezwaniem osoby, która nie dopełniła obowiązku zawarcia umowy ubezpieczenia do uiszczenia w terminie 30 dni od dnia doręczenia wezwania, opłaty, o której mowa w art. 88 ust. 1, albo do przedstawienia dokumentów potwierdzających w roku kontroli zawarcie umowy ubezpieczenia obowiązkowego, zgodnie z warunkami tego ubezpieczenia określonymi w ustawie (art. 90 ust. 1).

Wyrok WSA we Wrocławiu z dnia 17 stycznia 2019 r., III SA/Wr 368/18

Standard: 44655 (pełna treść orzeczenia)