Niezbędność umieszczenia w Ośrodku

Orzeczenie na podstawie art. 14 ust. 3 ustawy z dnia 22 listopada 2013 r. o postępowaniu wobec osób z zaburzeniami psychicznymi stwarzających zagrożenie życia, zdrowia lub wolności innych osób (jedn. tekst: Dz.U. z 2019 r., poz. 2203) o umieszczeniu osoby w Krajowym Ośrodku Zapobiegania Zachowaniom Dyssocjalnym musi być konieczne w konkretnych okolicznościach sprawy. Ustalając je sąd musi uwzględnić w szczególności opinie biegłych, wyniki prowadzonego dotychczas postępowania terapeutycznego oraz możliwość efektywnego poddania się przez tę osobę postępowaniu terapeutycznemu na wolności.

Formuła: „jeżeli zachodzą okoliczności określone w art. 14 ust. 3” czyli zawierająca odesłanie do tego przepisu, nakazuje rozważenie, o jakie okoliczności chodzi, a więc czy w art. 14 ust. 3 ustawy ujęte są jeszcze inne przesłanki umieszczania w Ośrodku poza „bardzo wysokim prawdopodobieństwem popełnienia czynu zabronionego”. Bardzo wysokie prawdopodobieństwo popełnienia czynu zabronionego nie jest jedynym i wyłącznym kryterium umieszczenia osoby stwarzającej zagrożenie w Ośrodku, przepis wskazuje, bowiem, że umieszczenie w ośrodku ma być „niezbędne”.

Kryterium niezbędności nakłada na sąd obowiązek przeprowadzenia testu proporcjonalności, ponieważ z mocy art. 31 ust. 3 Konstytucji RP przesłanka niezbędności, jako element takiego testu, ma zastosowanie do wszelkich ograniczeń w zakresie korzystania z konstytucyjnych wolności i praw. Jakkolwiek w zasada proporcjonalności w najszerszym zakresie odnosi się działalności prawotwórczej państwa, to jest oczywiste, że oprócz sfery legislacji proporcjonalność obejmuje także sferę stosowania prawa, m.in. przez sądy.

Test proporcjonalności zakłada potrzebę uwzględnienia trzech czynników: przydatności zastosowanego środka, czyli oceny, czy jest on w stanie doprowadzić do realizacji zakładanego celu, jego konieczności, czyli oceny, czy ten sam cel mógłby być zrealizowany w inny, mniej inwazyjny sposób, oraz proporcjonalności sensu stricto, a więc oceny, czy zachowana jest proporcja między pozytywnym efektem zastosowanego środka a ciężarem dla dotkniętej nim jednostki.

Działalność prawotwórcza państwa podlega kontroli Trybunału Konstytucyjnego i na tym szczeblu Trybunał Konstytucyjny rozstrzygając w wyroku z dnia 23 listopada 2016 r. K 6/14 o zgodności art. 14 ust. 3 z przesłanką proporcjonalności sensu stricto wskazał, że przepis powinien być rozpatrywany przy uwzględnieniu jego systemowego otoczenia, w tym art. 14 ust. 1 i 2 ustawy, co uzasadnia wniosek, że stanowi on podstawę do umieszczenia osoby stwarzającego zagrożenie w Ośrodku tylko wówczas, gdy nadzór prewencyjny nie będzie środkiem wystarczającym.

Postanowienie SN z dnia 19 grudnia 2019 r., II CSK 378/19

Standard: 66132 (pełna treść orzeczenia)