Cele legislacyjne ustawy według projektodwców

Projektodawca ustawy wskazał, że ma ona trzy cele (druk nr 1577 Sejmu VII kadencji).

Po pierwsze, wprowadzenie do prawa polskiego rozwiązań przewidujących terapię, w warunkach izolacji, sprawców przestępstw, którzy z powodu zaburzonej psychiki mogą ponownie popełnić groźne przestępstwo przeciwko życiu, zdrowiu, bezpieczeństwu powszechnemu lub wolności seksualnej.

Po drugie, umożliwienie tym sprawcom, w wyniku odbytej terapii, readaptacji do społeczeństwa i funkcjonowania w nim zgodnie z zasadami współżycia społecznego.

Po trzecie, umożliwienie efektywnego monitorowania zachowania tych spośród sprawców, którzy po odbyciu kary będą przebywać na wolności.

Ustawa dotyczy zaburzonych psychicznie sprawców najgroźniejszych przestępstw, w stosunku do których brak było podstaw orzeczenia środka zabezpieczającego w postaci umieszczenia w szpitalu psychiatrycznym, gdyż w czasie popełnienia przestępstwa byli całkowicie lub częściowo poczytalni, z których część w dalszym ciągu stanowi zagrożenie dla społeczeństwa z uwagi na charakter lub nasilenie zaburzeń psychicznych.

Wzorem rozwiązań w niej proponowanych jest niemiecka ustawa z dnia 22 grudnia 2010 r. dotycząca terapii i umieszczania w odpowiednim zakładzie sprawców czynów z użyciem przemocy o zakłóconych czynnościach psychicznych, przy czym w projekcie ustawy zaakcentowano, że i w innych państwach europejskich funkcjonują przepisy zawierające rozwiązania podobne do projektowanych.

Projektodawca stwierdził, że chodzi mu o wprowadzenie do polskiego porządku prawnego rozwiązań umożliwiających wydanie diagnozy przez lekarzy psychiatrów i ewentualną terapię sprawców w zakładzie psychiatrycznym po opuszczeniu przez nich zakładu karnego.

Proponowane rozwiązania obejmują zarówno całe społeczeństwo, jak i samych sprawców. Społeczeństwo będzie bowiem skutecznie chronione przed najbardziej brutalnymi przestępstwami popełnianymi przez osoby, które w przeszłości już się takich czynów dopuściły, a zachodzi bardzo wysokie prawdopodobieństwo, że w związku z zaburzoną psychiką dopuszczą się ich ponownie. Sprawcy natomiast uzyskają szansę poddania się terapii i powrotu do życia w społeczeństwie w sposób, który nie będzie stwarzał zagrożenia dla innych osób.

W projekcie ustawy wskazano, że idzie o sprawców, u których występują tego rodzaju zaburzenia, jakie zgodnie z Międzynarodową klasyfikacją chorób i problemów zdrowotnych ICD-10 nie stanowią choroby psychicznej, ale są sklasyfikowane w tej klasyfikacji w podgrupach F60-F62 (zaburzenia osobowości) i w podgrupie F65 (zaburzenia preferencji seksualnych).

Zamiarem ustawodawcy było zapewnienie bezpieczeństwa społeczeństwu wskutek readaptacji sprawców określonych przestępstw do społeczeństwa i funkcjonowania w nim zgodnie z zasadami współżycia społecznego oraz umożliwienia efektywnego monitorowania zachowania tych spośród sprawców, którzy po odbyciu kary pozbawienia wolności nie będą jej pozbawieni.

Mając na uwadze, że projektowana ustawa ingeruje w jedno z praw człowieka, jakim jest wolność, podlegające ochronie na podstawie art. 5 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności sporządzonej w Rzymie dnia 4 listopada 1950 r., zmienionej następnie Protokołami nr 3, 5 i 8 oraz uzupełnionej Protokołem nr 2 (Dz. U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284 ze zm.; dalej: Konwencja), projektodawca wskazał w uzasadnieniu jej projektu na orzecznictwo Europejskiego Trybunału Praw Człowieka (dalej: ETPCz), ze względu na które ocenił, że rozwiązania, jakie zaproponował w projekcie ustawy, odpowiadają przepisom Konwencji.

Gdy idzie o art. 5 Konwencji, projektodawca zwrócił uwagę, że ETPCz, który badał kwestię zgodności z Konwencją środków polegających na pozbawieniu wolności, orzekanych w celach prewencyjnych w stosunku do skazanych po odbyciu przez nich kary pozbawienia wolności, nie wypracował odrębnego standardu w odniesieniu do prewencyjnego pozbawienia wolności stosowanego wobec osób niebezpiecznych dla społeczeństwa. ETPCz nie kwestionował w swym orzecznictwie samej możliwości prewencyjnej izolacji niebezpiecznych przestępców po odbyciu przez nich kary pozbawienia wolności, lecz badał, czy w konkretnych przypadkach doszło do naruszenia art. 5 Konwencji (pozbawienie wolności), a w niektórych sprawach zagadnienie analizował również w świetle art. 7 Konwencji (retroaktywne stosowanie przepisów dotyczących kar). ETPCz uznał natomiast, że izolacja prewencyjna, jak każde pozbawienie wolności, powinna odpowiadać wymogom przewidzianym w art. 5 Konwencji, które dotyczą prawa do wolności i bezpieczeństwa osobistego. Jeśli izolacja prewencyjna odpowiada tym wymogom, pozbawienie wolności nie narusza przepisów Konwencji.

Postanowienie SA w Katowicach z dnia 26 lutego 2016 r., V ACa 13/16

Standard: 44114 (pełna treść orzeczenia)