Orzekania na rozprawie o zastosowaniu i zmianie środka (art. 15 ust. 1 i art. 21 ust. 1 lub 2 u.p.o.z.p.)

Zgodnie z art. 15 ust. 1 u.p.o.z.p., po przeprowadzeniu rozprawy sąd wydaje postanowienie o uznaniu osoby za stwarzającą zagrożenie i zastosowaniu wobec niej nadzoru prewencyjnego albo o umieszczeniu jej w Ośrodku bądź postanowienie o uznaniu, że osoba, której dotyczy wniosek, nie jest osobą stwarzającą zagrożenie; sąd orzeka na rozprawie w składzie trzech sędziów zawodowych; udział prokuratora i pełnomocnika jest obowiązkowy.

Wskazany przepis dotyczy bezpośrednio wypadku, w którym sąd orzeka o uznaniu osoby, której dotyczy wniosek, za stwarzającą zagrożenie i zastosowaniu w związku z tym wobec niej środka w postaci nadzoru prewencyjnego albo umieszczeniu w Ośrodku, względnie o uznaniu tej osoby za osobę niestwarzającą zagrożenia. Nie powtórzono zaś -w odpowiednim zakresie - jego treści oraz nie odesłano do niego w odniesieniu do drugiej sytuacji, tj. wypadku, w którym sąd orzeka o umieszczeniu w Ośrodku osoby uznanej za stwarzającą zagrożenie, wobec której wcześniej zastosowano nadzór prewencyjny (art. 21 ust. 1 lub 2 u.p.o.z.p.).

Niemniej należy przyjąć, że także w sytuacji, której dotyczą art. 21 ust. 1 lub 2 u.p.o.z.p., stosuje się reguły wynikające z art. 15 ust. 1 u.p.o.z.p., tj., że również w tej sytuacji o umieszczeniu w Ośrodku osoby, wobec której wcześniej zastosowano nadzór prewencyjny, sąd orzeka po przeprowadzeniu rozprawy w składzie trzech sędziów zawodowych z obowiązkowym udziałem prokuratora oraz pełnomocnika tej osoby.

Zamieszczenie w tym samym rozdziale regulacji orzekania w przedmiocie uznania danej osoby za stwarzającą zagrożenie i zastosowania wobec niej określonego rodzaju środka (art. 15 ust. 1 u.p.o.z.p.) oraz regulacji orzekania o zastąpieniu wcześniej zastosowanego wobec tej osoby nadzoru prewencyjnego środkiem w postaci umieszczenia jej w Ośrodku (art. 21 ust. 1 i 2 u.p.o.z.p.) zdecydowanie przemawia za tym, aby regulacje dotyczące pierwszej z tych sytuacji stosować także w odniesieniu do drugiej z tych sytuacji, jeśli nie jest ona samodzielnie w pełni unormowana. Jest tak tym bardziej, że uregulowana w art. 21 ust. 1 i 2 u.p.o.z.p. sytuacja, w której następuje zastąpienie nadzoru prewencyjnego środkiem w postaci umieszczenia w Ośrodku osoby uznanej za stwarzającą zagrożenie, stanowi dopełnienie konstrukcji całości postępowania sądowego wobec osoby stwarzającej zagrożenie. Dopełnienie to ma służyć zastosowaniu wobec osoby stwarzającej zagrożenie sankcji za to, że nie realizowała ona swoich obowiązków w ramach nadzoru prewencyjnego (art. 21 ust. 1 u.p.o.z.p.), względnie dostosowaniu wcześniejszego orzeczenia o zastosowanym wobec niej środku do okoliczności (art. 21 ust. 2 u.p.o.z.p.).

Niezależnie od tego, czy środek ten zostaje zastosowany od razu w wyniku wniosku złożonego przez dyrektora zakładu karnego w celu uznania osoby za stwarzającą zagrożenie (art. 9 u.p.o.z.p.), czy też następczo, tj. po wcześniejszym orzeczeniu nadzoru prewencyjnego, na wniosek komendanta Policji sprawującego ten nadzór albo z urzędu (art. 21 ust. 1 i 2 u.p.o.z.p.), jego charakter jest taki sam, a rozstrzygnięcie o jego zastosowaniu wymaga zachowania tych samych minimalnych gwarancji procesowych (por. także wyrok TK z dnia 23 listopada 2016 r., K 6/14). Nie ma wobec tego podstaw do tego, aby w obu tych wypadkach stosować odmienny poziom gwarancji procesowych (rozprawa, skład sądu, udział prokuratora i pełnomocnika).

Stosowanie w sytuacji, której dotyczą art. 21 ust. 1 lub 2 u.p.o.z.p., przepisu art. 15 ust. 1 u.p.o.z.p., powoduje, że nie ma wtedy podstaw do sięgania -zgodnie z art. 2 ust. 3 u.p.o.z.p. - do przepisów kodeksu postępowania cywilnego dotyczących postępowania nieprocesowego, w tym art. 514 § 1 i art. 47 § 1 w związku z art. 13 § 2 k.p.c.

Uchwała SN z dnia 19 października 2018 r., III CZP 46/18

Standard: 44110 (pełna treść orzeczenia)