Sądowa kontrola zasadności dalszego pobytu w Ośrodku (art. 46 u.p.w.o.z.p.)

Pozbawienie wolności osoby z zaburzeniami psychicznymi stwarzającej zagrożenie - z racji jej stanu zdrowia - ustawodawca musi regulować ze starannym uwzględnieniem nakazu okresowej kontroli sądowej, czy stan i poziom zaburzenia psychicznego pacjenta Ośrodka uzasadnia przedłużenia na określony interwał terapii w tym Ośrodku.

Jak wskazał ETPCz zarówno decyzja o izolacji, jak i o jej utrzymaniu (przedłużeniu) dopuszczalna jest jedynie wówczas, gdy sąd podejmuje ją po uwzględnieniu "przekonujących i obiektywnych opinii lekarskich" (Winterwerp § 39: "a true mental disorder must be established before a competent authority on the basis of objective medical expertise"). Jedna opinia lekarza psychiatry, zatrudnionego w Ośrodku takich ustawowych oraz konwencyjnych gwarancji nie zapewnia, także jeżeli sąd wysłucha opinii lekarza psychiatry, który wydał opinię w sprawie umieszczenia w Ośrodku.

Sąd, także gdy orzeka w co najmniej 6. miesiecznych interwałach w sprawie konieczności przedłużenia o kolejne pół roku terapii umieszczonego w Ośrodku powinien dysponować opinią dwóch psychiatrów niezwiązanych instytucjonalnie z Ośrodkiem, a w sprawie osoby o zaburzonej osobowości ponadto biegłego psychologa, zaś w sprawie osoby z zaburzeniami preferencji seksualnych - ponadto biegłego lekarza seksuologa lub certyfikowanego psychologa seksuologa.

Obowiązek zwrócenia się sądu o wydanie opinii przez dwóch biegłych wzmacnia gwarancje procesowe skazanego, którego dotyczy wniosek o umieszczenie w Ośrodku albo zastosowanie nadzoru prewencyjnego.

Z orzecznictwa SN wynika jasno, że w przypadku dwóch opinii biegłych sąd nie może oprzeć się wyłącznie na jednej z nich, całkowicie pomijając treść drugiej. Jeżeli wnioski biegłych stoją ze sobą w sprzeczności, sąd jest zobowiązany do nawiązania i ustosunkowania się również do wniosków końcowych wyrażonych przez drugiego z biegłych. Pominięcie wnioskowanego w postępowaniu apelacyjnym dowodu, bez ustosunkowania się do wniosku, stanowi naruszenie art. 381 kpc, które może mieć wpływ na wynik sprawy (por. wyrok SN z 19 grudnia 2006 r., sprawa V CSK 360/06). Wprawdzie sąd nie ma obowiązku dopuszczenia dowodu z opinii kolejnych biegłych, czy też z opinii instytutu w każdym wypadku, gdy złożona opinia jest niekorzystna dla strony (por. wyrok SN z 15 lutego 1974 r. w sprawie II CR 817/73), ale ma obowiązek dopuszczenia takiego dowodu wówczas, gdy zachodzi tego potrzeba, w szczególności, gdy w sprawie zostały wydane sprzeczne opinie biegłych.

W konsekwencji, Trybunał orzeka, że art. 46 ust. 1 upwozp w zakresie, w jakim przewiduje sporządzanie opinii w sprawie niezbędności dalszego pobytu w Ośrodku tylko przez jednego lekarza psychiatrę, jest niezgodny z art. 41 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji.

Wyrok TK z dnia 23 listopada 2016 r., K 6/14

Standard: 44097 (pełna treść orzeczenia)