Zawieszenia postępowania w razie śmierci jednego z członków grupy w postępowaniu grupowym (art. 174 § 1 pkt 1 k.p.c.)

Postępowanie grupowe dzieli się na określone etapy: postępowanie w przedmiocie dopuszczalności postępowania grupowego; kształtowanie się i ustalenie składu grupy oraz postępowanie po ustaleniu składu grupy. Ta ostatnia faza charakteryzuje się docelowym przesunięciem akcentu na ocenę zagadnień wspólnych roszczeniom objętym postępowaniem. Stąd zrozumiała jest reguła stabilizacji kształtu grupy na tym etapie postępowania – ustawa wyklucza skuteczne wystąpienie z grupy (art. 17 ust. 3), jak też, co do zasady, nie przewiduje możliwości uzupełnienia składu grupy oraz wyłączenia członków grupy. Zapewnić to ma zachowanie efektywności postępowania grupowego.

W oczywisty sposób na tym etapie postepowania może dojść do ujawnienia się indywidualnych okoliczności bądź wystąpienia zdarzeń związanych z konkretnym członkiem grupy. Tym niemniej realizacja wyżej nakreślonych założeń prowadzi do konkluzji, iż wykładnia przepisów procesowych stosowanych w tej fazie postępowania musi uwzględniać przede wszystkim interes wspólny oraz zapewnić sprawność i efektywność postępowania. Rezultat taki nie mógłby być osiągnięty w sytuacji zawieszenia postępowania na postawie art. 174 § 1 pkt 1 k.p.c. wobec śmierci jednego z członków grupy.

Postępowanie grupowe jest prowadzone w interesie wielu osób połączonych jedynie więzami odpowiadającymi współuczestnictwu formalnemu, jak też z istoty tego postępowania wynika możliwość uczestnictwa w grupach znacznej liczby osób. Z jednej zatem strony, o ile w przypadku śmierci którejkolwiek osoby zachodziłaby konieczność każdorazowego zawieszania postępowania, czasem na bardzo długi okres, wypaczałoby to sens wprowadzenia przepisów o postępowaniu grupowym, którego przecież jednym z głównych celów jest sprawność i szybkość procedowania przy jednoczesnej kumulacji wielu osób po stronie powodowej. Takim sytuacjom ma właśnie zapobiegać instytucja reprezentanta grupy jako powoda działającego na rzecz wszystkich członków grupy, który działa w procesie w dalszym ciągu bez względu na śmierć lub utratę zdolności sądowej poszczególnej osoby wchodzącej w skład grupy. Z drugiej strony, zawieszenie postępowania naruszałoby prawa procesowe pozostałych uprawnionych, połączonych między sobą luźnym związkiem o charakterze formalnym.

O ile nie ma przeszkód w stosowaniu wprost art. 174 k.p.c. w stosunku do strony pozwanej, to stosowanie przedmiotowego przepisu do strony powodowej musi uwzględniać specyfikę jej ukształtowania. Odmiennie przy tym zakres stosowania przedmiotowej regulacji będzie miał miejsce w stosunku do reprezentanta grupy, odmiennie zaś do członka grupy. Stąd w oczywisty sposób brak było podstaw do wyłączenia przez ustawodawcę stosowania art. 174 k.p.c. w postępowaniu grupowym. Jednocześnie zakres zastosowania tego przepisu i skutek procesowy wynikający ze zdarzeń nim objętych jest uzależniony od tego, którego podmiotu i uczestnika postępowania dotyczy.

W konsekwencji „odpowiedniość” stosowania art. 174 § 1 pkt 1 k.p.c. w stosunku do członka grupy, nie będącego formalnie stroną procesową, musi uwzględniać cele ustawy oraz wynikające z niej odrębności. Te natomiast prowadzą do konkluzji, iż przepis ten w przypadku członka grupy nie znajduje zastosowania – w tym przypadku nie jest dopuszczalna sukcesja procesowa i wstąpienie w miejsce zmarłego jego następcy prawnego. W takiej sytuacji zachodzi konieczność wyeliminowania z postępowania takiego członka grupy, a postępowanie kontynuowane jest w uszczuplonym składzie, jeśli – która to okoliczność na gruncie niniejszego postępowania nie wystąpiła – liczba członków grupy nie spadnie poniżej ustawowego minimum, czyli 10 osób (art. 1 ust.1 cyt. Ustawy).

W świetle powyższego jedyną słuszną decyzją procesową było wydanie przez Sąd postanowienia o zmianie składu grupy, czemu nie stoją na przeszkodzie ani przepisy Ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (art. 17) ani przepisy k.p.c. (art. 359).

Następcy prawni zmarłego członka grupy, wyłączonego z mocy zaskarżonego postanowienia, mogą dochodzić roszczeń indywidualnie, z zachowaniem skutków wytoczenia powództwa grupowego, o ile pozew złożony będzie w czasie przewidzianym ustawą.

Postanowienie SA w Krakowie z dnia 6 września 2017 r., I ACz 1231/17

Standard: 44088 (pełna treść orzeczenia)