Zasada reprezentacji w postępowaniu grupowym; podstawienie procesowe

Postępowanie grupowe umożliwia dochodzenie wielu (często drobnych) roszczeń w jednym postępowaniu. Powództwo wytacza reprezentant grupy, który prowadzi postępowanie w imieniu własnym, na rzecz wszystkich członków grupy (art. 4 ust. 1 i 3 ustawy o postępowaniu grupowym). Nie ulega więc wątpliwości, że to reprezentant grupy (podgrupy) jest stroną postępowania. Oznacza to, że udziału grupy podmiotów po stronie powodowej w postępowaniu grupowym (członków grupy) nie można kwalifikować jako współuczestnictwa formalnego w rozumieniu przepisów Kodeksu postępowania cywilnego (co najwyżej można uznać, że ich udział jest podobny do współuczestnictwa procesowego). Członkom grupy nie przysługuje bowiem status strony w znaczeniu procesowym w postępowaniu grupowym i dlatego nie mają w tym postępowaniu zastosowania przepisy Kodeksu o współuczestnictwie (działu II, współuczestnictwo w sporze; art. 72-74 k.p.c.). 

Uczestnictwo podmiotów po stronie powodowej jest uregulowane w ustawie (art. 4 ust. 1 i 3 ustawy o postępowaniu grupowym), co wyłącza stosowanie w tym zakresie przepisów Kodeksu postępowania cywilnego. Cechą charakterystyczną współuczestnictwa w sporze jest możliwość współwystępowania wielu osób w procesie obok siebie w charakterze strony. Tymczasem w postępowaniu grupowym po stronie powodowej uczestniczy wyłącznie jeden podmiot, to jest reprezentant grupy (pomijając sytuację polegającą na uczestniczeniu w postępowaniu kilku podgrup, w której można rozważać stosowanie Kodeksowych zasad współuczestnictwa). Ponadto w przypadku współuczestnictwa formalnego względem postępowania grupowego występuje zasadnicza różnica już na etapie wszczęcia postępowania w postaci przesłanki właściwości sądu. Według Kodeksu właściwość sądu musi być uzasadniona dla wszystkich roszczeń lub zobowiązań z osobna, jak też dla wszystkich wspólnie (art. 72 § 1 pkt 2 k.p.c.). Tymczasem w postępowaniu grupowym przesądzona jest właściwość rzeczowa sądu okręgowego (art. 3 ust. 1 ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym) a wagę (ważność) spraw w tym postępowaniu - mimo często dochodzenia drobnych, poszczególnych roszczeń - podkreśla rozpoznawanie sprawy, także w pierwszej instancji w składzie trzech sędziów zawodowych (art. 3 ust. 2 tej ustawy). W związku z tym należy uznać, że zastosowanie przepisów Kodeksu postępowania cywilnego dotyczących współuczestnictwa procesowego (formalnego) jest wyłączone w postępowaniu grupowym, choć dla skonstruowania wyroku uwzględniającego powództwo niezbędne jest oznaczenie roszczeń pieniężnych poszczególnych członków grupy (art. 21 ust. 2 ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym), co w przypadku dochodzenia roszczeń pieniężnych wymaga określenia w pozwie wysokości roszczenia każdego z członków grupy lub podgrup (art. 6 ust. 1 pkt 3 tej ustawy). Postępowanie grupowe umożliwia więc materialny udział w postępowaniu wielu podmiotów, ale zasady działania tych osób w procesie są uregulowane w sposób szczególny, właściwy temu postępowaniu.

Postanowienie SN z dnia 20 kwietnia 2023 r., I PZ 11/22

Standard: 72302 (pełna treść orzeczenia)

Wprawdzie reprezentant grupy prowadzi postępowanie w imieniu własnym, na rzecz wszystkich członków grupy (art. 4 ust. ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym), ale wynika to z nadania mu, na podstawie art. 4 ust. 1 tej ustawy, zdolności sądowej i formalnoprawnej (a nie materialnoprawnej) legitymacji procesowej. Podobnie członkowie grupy nie posiadają przymiotu strony w postępowaniu grupowym, ale tylko w znaczeniu procesowym, a nie materialnoprawnym, ponieważ w postępowaniu tym ochronie podlegają indywidualne prawa podmiotowe członków grupy.

Postanowienie SN z dnia 18 kwietnia 2023 r., I PZ 10/22

Standard: 72300 (pełna treść orzeczenia)