Sekcja osoby zmarłej w szpitalu oraz pobranie ze zwłok komórek, wycinków tkanek i narządów oraz ich badanie

Pobranie w szpitalu – podczas sekcji zwłok – fragmentów tkanek i narządów ludzkich oraz odmowa ich wydania osobie bliskiej nie stanowi naruszenia dobra osobistego tej osoby w postaci kultu pamięci osoby zmarłej.

Zasadniczym celem ochrony prawnej, której udzielenia domagał się powód formułując żądanie wydania tkanek pobranych w czasie sekcji zwłok jego matki, jest ochrona dobra osobistego w postaci kultu pamięci zmarłej, obejmującego nie tylko prawo osób bliskich zmarłego do czczenia jego pamięci, ale także uprawienie dotyczące sposobu i miejsca pochowania zwłok lub prochów. Cel ten chciał powód osiągnąć przez nakazanie pozwanemu określonego żądaniem zachowania, stanowiącego w jego przekonaniu sposób realizacji przysługującego mu prawa.

Prawo do kultywowania pamięci osoby zmarłej, chociaż niewymienione w art. 23 k.c., jest uznawane powszechnie za samoistne dobro osobiste. Wynikają z niego dla bliskiej osoby zmarłego, służące ochronie jej sfery uczuciowej, uprawienia do pochowania zwłok, ich przeniesienia lub ekshumacji, wybudowania nagrobka i ustalenia na nim napisu, odwiedzania i pielęgnacji grobu, kontemplacji, odbywania ceremonii religijnych.

Kwestię poddania zwłok osoby, która zmarła w szpitalu, sekcji oraz pobrania ze zwłok komórek, wycinków tkanek i narządów oraz ich badania regulują ustawa o ZOZ w jej art. 24 i 25, ustawa z dnia 1 lipca 2005 r. o pobieraniu, przechowywaniu i przeszczepianiu komórek, tkanek i narządów z dnia 1 lipca 2005 r. (Dz. U. Nr 169, poz. 1411 ze zm.), definiująca te pojęcia oraz ustawa z dnia 27 lipca 2001 r. o diagnostyce laboratoryjnej (tekst jedn. Dz.U. z 2004 r., Nr 144, poz. 1529), której czynności obejmują m. innymi badania laboratoryjne płynów ustrojowych, wydzielin, wydalin i tkanek pobranych dla celów profilaktycznych, diagnostycznych leczniczych lub sanitarno-epidemiologicznych (art. 2).

Sposób postępowania szpitala w razie śmierci pacjenta oraz zakres czynności należących do obowiązków szpitala związanych z przygotowaniem zwłok pacjenta do wydania osobom uprawnionym do ich pochowania określa, wydane na podstawie art. 25 a ustawy o ZOZ, rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 31 października 2006 r. w sprawie postępowania ze zwłokami osób zmarłych w szpitalu (Dz.U. Nr 203, poz. 1503). Jego § 6 odwołuje się do regulaminu porządkowego szpitala i precyzuje obowiązki związane z przygotowaniem zwłok do wydania. Rozporządzenie zawiera przepisy organizacyjne służące wykonaniu art. 25a ustawy o zoz, nie ingerujące w prawa zmarłego i jego bliskich.

Pojęcie dokumentacji medycznej, którą stanowią dane i informacje medyczne odnoszące się do stanu zdrowia pacjenta, udzielonych mu w zakładzie opieki zdrowotnej świadczeń zdrowotnych, gromadzone i udostępniane na zasadach określonych w ustawie z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta definiuje ustawa o ZOZ w art. 18 d.

Podzielić należy pogląd, że jego szerokie ujęcie pozwala zaliczyć do kategorii dokumentacji medycznej także informacje medyczne uprzedmiotowione w postaci spreparowanych fragmentów tkanek i narządów pobranych, w celu określenia przyczyny zgonu pacjenta, przy wykonywaniu sekcji zwłok. Do ich wydania i udostępniania będą więc mieć zastosowanie przepisy rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 21 grudnia 2010 r. w sprawie rodzajów i zakresu dokumentacji medycznej oraz sposobu jej przetwarzania, Dz. U. Nr 252, poz. 1697 (wcześniej rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 21 grudnia 2006 r. w sprawie rodzajów i zakresu dokumentacji medycznej w zakładach opieki zdrowotnej oraz sposobu jej przetwarzania, Dz. U Nr 247, poz. 1819).

Wyrok SN z dnia 9 lutego 2011 r., V CSK 256/10

Standard: 43795 (pełna treść orzeczenia)

Zobacz glosy