Niedopuszczalność badania dokumentów innych niż załączone do wniosku

Sąd Okręgowy błędnie też wywiódł, że w postępowaniu wieczystoksięgowym badaniu podlegają wyłącznie dokumenty załączone do wniosku, a podważanie ich formalnej i materialnej skuteczności dokumentami przedstawionymi przy skardze na czynność referendarza lub środku odwoławczym oznacza powstanie sporu, który wymaga rozstrzygnięcia w innym postępowaniu.

Celem ustawodawcy nie było wyłączenie możliwości uwzględnienia przez sąd w postępowaniu o wpis jakichkolwiek innych okoliczności niż wynikające z treści wniosku i dołączonych do niego dokumentów oraz treści księgi wieczystej.

Jakkolwiek wskazane w art. 626[8] § 2 k.p.c. źródła materiału procesowego są wiążące, dotyczy to jednak wyłącznie sytuacji, gdy chodzi o uwzględnienie wniosku.

Dokumenty przedstawione w związku ze skargą na orzeczenie referendarza lub w związku z apelacją również mogą być brane pod uwagę przez sąd wieczystoksięgowy, jednakże tylko w charakterze podstawy stwierdzenia wadliwości formalnej lub merytorycznej orzeczenia uwzględniającego wniosek o wpis. Artykuł 626[8] § 2 k.p.c. stanowi, więc przeszkodę do prowadzenia przez sąd odwoławczy postępowania dowodowego wykraczającego poza wskazane we wniosku o wpis dokumenty jedynie wówczas, gdyby miały one stanowić podstawę uwzględnienia wniosku (por. postanowienia SN z dnia 12 stycznia 2012 r. I CSK 250/11; z dnia 27 października 2016 r. V CSK 70/16; z dnia 11 maja 2004 r. II CK 280/03; z dnia 16 listopada 2011 r. II CSK 538/10; uchwała (7) SN z dnia 25 lutego 2016 r. III CZP 86/15).

Ocena dowodów zaoferowanych w toku postępowania, również na etapie postępowania apelacyjnego, powinna nastąpić według stanu z chwili dokonania lub odmowy wpisu (por. postanowienia SN z dnia 7 lutego 2006 r. IV CK 361/05; z dnia 4 grudnia 2008 r. I CSK 208/08; z dnia 9 lutego 2011 r. V CSK 220/10; z dnia 12 stycznia 2012 r., IV CSK 251/11; z dnia 16 maja 2013 r., IV CSK 653/12).

Sąd Najwyższy w składzie rozpoznającym skargę kasacyjną aprobuje ten nurt orzecznictwa. Nie można nie zauważyć, że zwykle takie dowody, chociażby w postaci kserokopii dokumentu urzędowego, nieznane sądowi, mogą ujawnić albo brak podstawy do wpisu albo istnienie przeszkody do dokonania wpisu w rozumieniu art. 626[9] k.p.c. Dopiero gdyby i te dowody nie były wystarczające dla ustalenia istotnych okoliczności sprawy (istnienia podstaw wpisu lub przeszkody do jego dokonania) celowe byłoby wykorzystanie innych środków prawnych i procesowych.

Postanowienie SN z dnia 18 października 2018 r., IV CSK 338/17

Standard: 46395 (pełna treść orzeczenia)

Dokonanie wpisu na podstawie dokumentów nie dołączonych do wniosku stanowi przekroczenie granic kognicji sądu wieczystoksięgowego.

Ustawodawca celowo ograniczył kognicję sądów w postępowaniu wieczystoksięgowym; w przeciwnym razie ujawnienie stanu prawnego w księdze wieczystej wiązałoby się z uwikłaniem ich w spory prawne, z uszczerbkiem dla aktualności wpisów oraz odpowiedniej zgodności pomiędzy stanem rzeczywistym a stanem ujawnionym w księdze.

Postanowienie SN z dnia 28 października 2015 r., II CSK 769/14

Standard: 15455 (pełna treść orzeczenia)

Dokonanie wpisu na podstawie dokumentów nie dołączonych do wniosku stanowi przekroczenie granic kognicji sądu

Postanowienie SN z dnia 24 września 2015 r., V CSK 690/14

Standard: 67182 (pełna treść orzeczenia)