Wypadek mniejszej wagi przewinienia dyscyplinarnego (art. 109 § 5 u.s.p.)

Przepis art. 109 § 5 ustawy prawo o ustroju sądów powszechnych, wprowadza pojęcie przewinienia dyscyplinarnego (wykroczenia) mniejszej wagi, lecz go nie definiuje. Nie ma również legalnej definicji takiego pojęcia w prawie karnym. Należy więc uznać, że o uznaniu przewinienia dyscyplinarnego za wypadek mniejszej wagi rozstrzyga sąd dyscyplinarny, mając na względzie stosunkowo niewielką szkodliwość czynu dla służby i niewielki stopień jego zawinienia (wyrok SN z dnia 08.01.2019 r., II DSS 5/18).

Ocena zachowania przypisanego sędziemu,   zarówno pod względem przedmiotowym, jak i podmiotowym, powinna być bowiem zawsze dokonywana pod kątem zamiaru i skutków oraz okoliczności towarzyszących, rzutujących na ukształtowany we wzorcu (art. 62 § 1 pkt 2 i art. 82 § 1 i 2 p.u.s.p.) wizerunek sędziego jako strażnika przestrzegania prawa oraz powszechnie aprobowanych norm etycznych. Natomiast przyjęcie przewinienia mniejszej wagi jest rozstrzyganiem o kwalifikacji prawnej, która nie może być związana ani uzależniona od osobowości sprawcy, jego opinii, zachowania się przed i po popełnieniu czynu, a także od innych okoliczności mających wpływ na wymiar kary, lecz leżących już poza czynem.

Co do zasady przewinienie dyscyplinarne można zakwalifikować jako wypadek mniejszej wagi i odstąpić od wymierzenia kary dyscyplinarnej tylko wówczas, gdy jego szkodliwość jest niewielka dla wymiaru sprawiedliwości (wyroki SN: z 13 stycznia 2003 r., SNO 52/02; z 24 czerwca 2003 r., SNO 34/03; z 3 września 2003 r., SNO 46/03; z 17 października 2003 r., SNO 63/03; z 20 kwietnia 2005 r., SNO 14/05, z 9 czerwca 2005 r., SNO 26/05, wyrok SN z dnia 08.01.2019 roku, sygn. akt II DSS 5/18).

Jak słusznie wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z 10 października 2006 r., SNO 57/06, „nie jest trafny pogląd, aby stwierdzenie, iż czyn stanowi przewinienie dyscyplinarne mniejszej wagi, oznaczało zarazem, że czyn ten nie stanowi przewinienia służbowego. Należy bowiem mieć na względzie, że ustawodawca wśród kategorii przewinień dyscyplinarnych, które zdefiniował w art. 107 § 1, wyróżnił węższą kategorię „przewinień służbowych”, a zatem osoba uznana za winną popełnienia przewinienia służbowego dopuszcza się czynu kwalifikowanego jako przewinienie dyscyplinarne, które może być uznane za przewinienie dyscyplinarne mniejszej wagi na podstawie art. 109 § 5.

W wypadku, gdy przewinienie służbowe polega na rażącej i oczywistej obrazie przepisów prawa, uznanie tego przewinienia służbowego za przewinienie dyscyplinarne mniejszej wagi w niczym nie zmienia prawnej oceny naruszenia prawa jako rażącego i oczywistego.”

Wyrok SN z dnia 20 lutego 2019 r., II DSS 19/18

Standard: 43484 (pełna treść orzeczenia)

Jakkolwiek art. 128 Pr. o u.s.p. stanowi, że w sprawach nieuregulowanych stosuje się odpowiednio jedynie przepisy kodeksu postępowania karnego, jednakże w orzecznictwie przyjmuje się, iż odpowiedzialność dyscyplinarna z istoty dotyczy określonych czynów (zachowań), dlatego w drodze analogii należy kwalifikować przewinienia dyscyplinarne według zasad właściwych dla odpowiedzialności typu karnego (por. np. wyrok SN z dnia 9 października 2014 r., SNO 26/14).

Stosowanie tych zasad ma tu jednak charakter „analogiczny”, a więc „odpowiedni”, z uwzględnieniem postulatu poszukiwania rozwiązań aksjologicznie słusznych i niezbędnych do oceny konkretnego przypadku.

Z tych względów dokonywana w postępowaniu dyscyplinarnym ocena przypadku mniejszej wagi może, a nawet powinna – inaczej niż jest w prawie karnym – odbiegać od samej tylko kwalifikacji prawnej; powinna uwzględniać także inne elementy, jak np. osobowość obwinionego, jego opinię, zachowanie się przed i po popełnieniu zarzucanego czynu, a także pozostałe, leżące poza czynem, okoliczności mogące mieć wpływ na wymiar kary.

Sąd pierwszej instancji wziął pod rozwagę wszystkie te okoliczności i prawidłowo uznał, że osądzany przypadek jest przypadkiem mniejszej wagi w rozumieniu art. 109 § 5 Pr. o u.s.p. Trafnie także uznał, że samo wszczęcie postępowania dyscyplinarnego i stwierdzenie popełnienia przewinienia wpłynie skutecznie na obwinioną i spowoduje, że nie dopuści się w przyszłości oczywistej i rażącej obrazy prawa. Tego rodzaju argument, w zasadzie nieużyteczny w powszechnym postępowaniu karnym, ale skuteczny i niejednokrotnie używany w orzecznictwie dyscyplinarnym, należy zaaprobować, ponieważ w środowisku sędziowskim – odznaczającym się wysokim poziomem moralnym i naturalnymi odruchami samokrytycyzmu – ujawnienie i napiętnowanie przewinienia stanowi dotkliwą i skuteczną karę. 

Wyrok SN z dnia 25 listopada 2016 r., SNO 48/16

Standard: 46495 (pełna treść orzeczenia)