Zażalenie komornika na miarkowanie opłaty
Miarkowanie, obniżenie opłaty egzekucyjnej (art. 48 u.k.k.)
Komornikowi przysługuje zażalenie na postanowienie sądu pierwszej instancji w przedmiocie obniżenia opłaty egzekucyjnej na podstawie art. 49 ust. 7 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o komornikach sądowych i egzekucji (jedn. tekst: Dz.U. z 2015 r., poz. 790).
Orzeczenie sądu w przedmiocie wniosku o obniżenie opłaty egzekucyjnej, ze względu na niedookreślone kryteria ustanowione w art. 49 ust. 10 (nakład pracy komornika, sytuacja majątkowa wnioskodawcy), jest obarczone ryzykiem błędu. Przez odesłanie zawarte w art. 49 ust. 9 u.k.s.e. do rozpoznania tego wniosku stosuje się przepisy o skardze na czynności komornika. Zarówno strony, jak i komornik mają interes w tym, aby móc zakwestionować prawidłowość wydanego przez sąd rozstrzygnięcia. W świetle art. 770 k.p.c. nie ma podstaw do różnicowania legitymacji do wniesienia zażalenia w zależności od tego, czy występuje z takim żądaniem strona, czy komornik (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 27 czerwca 2013 r., III CZP 32/13).
Zarówno stronom, jak i komornikowi przysługuje zażalenie na każde postanowienie sądu w przedmiocie kosztów postępowania egzekucyjnego, tj. nie tylko na wydane na skutek rozpoznania skargi na postanowienie komornika ustalające koszt egzekucji, na skutek rozpoznania skargi na czynności wykonawcze komornika dotyczące ustalenia, pobrania lub ściągnięcia tych kosztów, lecz także na skutek rozpoznania wniosku o obniżenie opłaty egzekucyjnej.
Każda decyzja sądu kształtująca wysokość kosztów egzekucji, a także ich poszczególnych składników, w tym wypadku na skutek środka prawnego, jakim jest wniosek z art. 49 u.k.s.e., mieści się w pojęciu rozstrzygnięcia w przedmiocie kosztów egzekucji. Pogląd, że komornikowi przysługuje zażalenie na postanowienie sądu pierwszej instancji w przedmiocie obniżenia opłaty egzekucyjnej na podstawie art. 49 ust. 7 u.k.s.e., jest efektem sprecyzowania pojęcia "postanowienie sądu w przedmiocie kosztów postępowania egzekucyjnego" i nie stanowi niepożądanego rozszerzania zakresu stosowania art. 770 k.p.c.
Uchwała SN z dnia 20 listopada 2015 r., III CZP 79/15
Standard: 18303 (pełna treść orzeczenia)
Mając na uwadze status komornika jako organu władzy publicznej oraz status opłaty egzekucyjnej jako świadczenia publicznoprawnego, należy stwierdzić, że na etapie korygowania przez sąd wysokości opłaty egzekucyjnej komornikowi nie przysługuje prawo do sądu jako środek ochrony prawa do osiągania dochodu z tytułu prowadzonej działalności egzekucyjnej. W zakresie postępowania zmierzającego do ustalenia wysokości opłaty egzekucyjnej w danej sprawie komornik nie może bowiem równocześnie występować jako organ władzy publicznej, który pierwotnie wysokość tej opłaty ustalił, i jako podmiot praw konstytucyjnych, któremu przysługiwałoby roszczenie utrzymania wysokości opłaty egzekucyjnej na poziomie przez siebie określonym. Brak możliwości zaskarżenia przez komornika postanowienia sądu obniżającego wysokość opłaty egzekucyjnej jest zatem logiczną konsekwencją tego, że komornik w tej sprawie występuje w charakterze organu władzy publicznej, który pierwotnie ustalił wysokość opłaty egzekucyjnej jako świadczenia publicznoprawnego, zaś sąd występuje w charakterze organu kontrolującego działalność komornika. To, że komornikowi nie przysługuje prawo do sądu na etapie korygowania przez sąd wysokości opłaty egzekucyjnej, nie znaczy, że w innych wypadkach aniżeli ten rozważany w niniejszej sprawie prawo do sądu również mu nie przysługuje. Nadwyżka opłat nad kosztami stanowi bowiem dochód komornika, który jako taki podlega ochronie sądowej. W orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego za utrwalony można uznać pogląd, że komornik nie zawsze może zostać uznany za podmiot konstytucyjnych wolności i praw w rozumieniu art. 79 ust. 1 Konstytucji (zob. postanowienia z: 11 września 2007 r., sygn. Ts 292/06, OTK ZU nr 3/B/2009, poz. 157 oraz z 23 stycznia 2008 r., sygn. Ts 277/06, OTK ZU nr 1/B/2008, poz. 34).
Istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia zarzutu niekonstytucyjności art. 49 ust. 9 u.k.s.e. ma również treść art. 78 Konstytucji, który wnioskodawca uczynił wzorcem kontroli w niniejszej sprawie w związku z art. 45 ust. 1 Konstytucji. Przepis ten stanowi, że prawo do zaskarżania postanowień wydanych w pierwszej instancji ma każda ze stron, zaś wyjątki od tej zasady określa ustawa. Postępowanie w sprawie obniżenia przez sąd wysokości opłaty egzekucyjnej jest postępowaniem kontrolnym, jednak nie jest to kontrola instancyjna, a komornikowi nie przysługuje prawo do zaskarżenia orzeczenia sądowego wydawanego w ramach tej kontroli. Z tego powodu należy uznać, że art. 78 Konstytucji nie jest adekwatnym wzorcem w tej sprawie.
Pogląd negujący możliwość powoływania się przez komornika na ochronę konstytucyjną prawa do opłaty egzekucyjnej w wysokości przez siebie ustalonej znajduje dodatkowe wsparcie w orzecznictwie SN, który w uchwale z 23 maja 2012 r., sygn. akt III CZP 17/12, dopuścił stosowanie mechanizmu miarkowania przez sąd wysokości opłaty egzekucyjnej w postępowaniach egzekucyjnych wszczętych przed wejściem w życie ustawy zmieniającej z 2010 r., która mechanizm ten przywróciła. W uzasadnieniu tej uchwały SN stwierdził: "Organowi egzekucyjnemu nie przysługuje prawo podmiotowe ani prawa nabyte w zakresie pobrania opłaty w pełnej wysokości (gdyż decyduje o tym wynik postępowania i sposób jego zakończenia). Zasada ochrony praw nabytych dotyczy praw podmiotowych jednostek lub podmiotów prywatnych, praw słusznie nabytych, a nie należności publiczno-prawnych, także w sytuacji gdy stanowić mają przychód komornika. Oznacza to, że nie następuje zmiana reguł zmieniających sytuację prawną na niekorzyść komornika, a zabezpieczenie jego "interesów w toku" dostatecznie zapewnia wprowadzenie drogi sądowej i ustawowych przesłanek obniżenia opłat (art. 49 ust. 10 u.k.s.e.)".
Wyrok TK z dnia 29 stycznia 2013 r., K 1/11, OTK-A 2013/1/6, Dz.U.2013/161
Standard: 3901 (pełna treść orzeczenia)