Charakter prawny, charakterystyka opłaty komorniczej (opłaty egzekucyjnej)

Zgodnie z treścią art. 18 ust. 1 pkt 1 u.k.k., opłaty komornicze obejmują m.in. opłaty egzekucyjne za przeprowadzenie postępowania egzekucyjnego. Opłaty komornicze to opłaty, które strona (uczestnik) postępowania wnosi (ponosi) na rzecz komornika. Nie oznacza to jednak, że opłaty te należą się w całości komornikowi.

W piśmiennictwie trafnie wskazuje się, że tylko część opłat wymienionych w art. 18 ust. 1 u.k.k. jest należnością komornika. W szczególności opłaty egzekucyjne stanowią należność budżetową. Przeznaczenie przez ustawodawcę przychodów z tytułu opłat egzekucyjnych na sfinansowanie działalności komornika nie oznacza, że opłata egzekucyjna nie jest świadczeniem publicznoprawnym, uiszczanym przymusowo z tytułu prowadzonej w konkretnej sprawie egzekucji. Komornik nie może odstąpić od jej pobrania ani też, co do zasady, umówić się co do jej wysokości w konkretnej sprawie.

Opłaty komornicze są należnościami pobieranymi lub ściąganymi przez komornika, które mają charakter publicznoprawny, normatywny i ryczałtowy. W orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego wyjaśniono, że opłata egzekucyjna jest swoistym wynagrodzeniem za prowadzenie egzekucji, a z drugiej strony pełni funkcję prewencyjną, aby dłużnik miał świadomość, że brak dobrowolnego wykonania tytułu egzekucyjnego wiąże się dodatkowo, poza przymusowym spełnieniem orzeczonego świadczenia, z kosztami postępowania egzekucyjnego. Opłata egzekucyjna nie może być jednak traktowana jako cena za czynności komornika (por. wyrok TK z 30 kwietnia 2012 r., SK 4/10).

W literaturze trafnie wyjaśniono, że normatywny charakter opłat komorniczych wiąże się z dopuszczalnością ich uzyskania oraz ich wysokością. Zgodnie z art. 217 Konstytucji RP nakładanie podatków, innych danin publicznych, określanie podmiotów, przedmiotów opodatkowania i stawek podatkowych, a także zasad przyznawania ulg i umorzeń oraz kategorii podmiotów zwolnionych od podatków, następuje w drodze ustawy (zob. M. Uliasz, op.cit.). Przy tym, z treści art. 18 ust. 2 u.k.k. wynika, że komornik pobiera lub ściąga opłaty komornicze tylko w przypadkach określonych w ustawie. Oznacza to, że wówczas, gdy ustawodawca tego nie przewiduje, organowi egzekucyjnemu nie przysługuje prawo do żądania opłaty komorniczej, w tym opłaty egzekucyjnej.

Ponieważ katalog opłat komorniczych ma charakter zamknięty, co do zasady niedopuszczalna jest wykładnia rozszerzająca oraz stosowanie analogii, w wyniku których dochodziłoby do pobierania lub ściągania opłat w takich stanach faktycznych, które nie są określone w przepisach ustawy. Jednak w piśmiennictwie zasadnie wskazuje się, że nie oznacza to całkowitego zakazu stosowania wykładni rozszerzającej albo analogii w ramach interpretacji przepisów ustawy o kosztach komorniczych. Taka wykładnia rozszerzająca powinna być stosowana także w odniesieniu do art. 18 ust. 2 u.k.k. Należy bowiem przyjąć, że przepis ten dotyczy nie tylko pobierania i ściągania opłat egzekucyjnych za egzekucję świadczeń pieniężnych, lecz także pobierania innych opłat komorniczych, np. opłat należnych od wniosku. Przepis ten dotyczy więc wszystkich przypadków uzyskiwania opłat przez komornika. W ocenie Sądu Najwyższego, przepis ten ma więc zastosowanie również w wypadku, gdy zakres czynności komornika dokonanych po zainicjowaniu postępowania egzekucyjnego wnioskiem wierzyciela, nie obejmuje wszystkich elementów przeprowadzenia postępowania egzekucyjnego.

Uchwała SN z dnia 26 kwietnia 2022 r., III CZP 91/22

Standard: 61341 (pełna treść orzeczenia)

Uprawnienie komornika do pobierania opłat egzekucyjnych służy uzyskiwaniu środków pieniężnych potrzebnych do pokrywania kosztów prowadzenia egzekucji, co nakazuje uwzględnienie kryterium związanego z nakładem pracy komornika. Wskazuje na to wyraźnie sposób w jaki zróżnicowano wysokość opłat egzekucyjnych w zależności od rodzaju egzekucji i przebiegu czynności prowadzonych przez komorników w ramach różnych postępowań.

Art. 18 ust. 1 u.k.k. stanowi, iż komornik pobiera opłaty egzekucyjne, które podobnie jak opłaty sądowe mają charakter opłat publicznoprawnych, za przeprowadzenie postępowania egzekucyjnego, co nie uzasadnia w żadnym razie stanowiska, że na gruncie tego przepisu bez znaczenia pozostaje jakie czynności zostały dokonane przez komornika w wyniku wszczęcia postępowania egzekucyjnego w konkretnej sprawie. Wskazuje na to między innymi odrębna regulacja zawarta w art. 29 u.k.k. dotycząca pobierania opłat egzekucyjnych w przypadku umorzenia postępowania. W tym przypadku opłaty są niższe niż pobierane przez komornika po przeprowadzeniu egzekucji.

Uchwała SN z dnia 28 stycznia 2022 r., III CZP 21/22

Standard: 63467 (pełna treść orzeczenia)