Wniosek o odszkodowanie przed uprawomocnieniem się orzeczenia kończącego postępowanie

Dopuszczalne jest złożenie wniosku o odszkodowanie oraz zadośćuczynienie za niewątpliwie niesłuszne tymczasowe aresztowanie (art. 552 § 4 k.p.k.) przed uprawomocnieniem się orzeczenia kończącego postępowanie karne w sprawie, w której orzeczono ten środek zapobiegawczy, o ile nie jest on już stosowany i roszczenie nie opiera się na twierdzeniu o braku dużego prawdopodobieństwa, że oskarżony popełnił przestępstwo.

Jakikolwiek przepis prawny nie stoi na przeszkodzie toczeniu się postępowania o odszkodowanie za niewątpliwie niesłuszne tymczasowe aresztowanie w przedstawionym układzie procesowym. Brak wypowiedzi ustawodawcy stwarzającej ograniczenie czasowe w dochodzeniu naprawienia szkód i krzywd wyrządzonych przez organy państwa, jakimi są sądy, przy założeniu racjonalności prawodawcy, nie jest pozbawiony znaczenia. Zgodnie z regułą in dubio pro libertate trzeba przyjąć taką interpretację swoistego milczenia ustawodawcy w tej mierze, która poszerza, a nie ogranicza zakres praw i wolności. Uznanie, że odszkodowania za niesłuszne tymczasowe aresztowanie wolno dochodzić dopiero po prawomocnym zakończeniu sprawy, stanowiłoby w jakimś sensie akt prawotwórczy i byłoby wkroczeniem w domenę władzy ustawodawczej.

Bez znaczenia dla rozstrzygnięcia rozważanego zagadnienia prawnego pozostawał przepis art. 555 k.p.k., który ustala jedynie jednolity roczny termin przedawnienia zarówno dla roszczenia o odszkodowanie za niesłuszne skazanie i tymczasowe aresztowanie, jak i zatrzymanie. Fakt, że różnie określa on początek biegu terminu przedawnienia, nie ma tu nic do rzeczy. Początek biegu rocznego terminu liczonego „od daty uprawomocnienia się orzeczenia kończącego postępowanie w sprawie” jest niezależny – co trzeba podkreślić – od wymagalności roszczenia z tytułu niewątpliwie niesłusznego tymczasowego aresztowania, która następuje w momencie wyrządzenia szkody i krzywdy. Uwzględniając kontekst funkcjonalny, można przyjąć, że uprawnienie do wystąpienia z żądaniem, o którym mowa w art. 552 § 4 k.p.k., powstaje w dacie zaprzestania stosowania najsurowszego środka zapobiegawczego.

Wyrok SN z dnia 3 marca 2008 r., II KK 293/07

Standard: 42649 (pełna treść orzeczenia)