Kasacja od wyroku po ponownym rozpoznaniu sprawy w zakresie dotyczącym kary

Niedopuszczalna jest kasacja od orzeczenia o winie skazanego, w sytuacji, gdy toczy się ponowne postępowanie na skutek uchylenia orzeczenia o karze.

Jeżeli uchylone zostało tylko orzeczenie co do kar, to sąd pierwszo-instancyjny nie może niejako z góry przyjąć założenia, iż związanie granicami przekazania nie ma bezwzględnego charakteru i przystępować do badania sprawy na zasadach ogólnych, także w płaszczyźnie zawinienia. 

Jeżeli sąd pierwszej instancji, ponownie rozpoznający sprawę, będzie prowadził postępowanie dowodowe jedynie co do okoliczności mających wpływ na wymiar kary, to zarzuty apelacyjne od tego orzeczenia w zasadzie będą mogły dotyczyć uchybień natury procesowej bądź materialnej, jakich dopuścił się ten sąd w tym zakresie. 

Konsekwentnie przyznać należy, że kasacja od wyroku sądu odwoławczego, utrzymującego lub zmieniającego wyrok sądu pierwszej instancji, zapadły po ponownym rozpoznaniu sprawy w zakresie dotyczącym wymiaru kary, także będzie musiała ograniczyć się do kreowania zarzutów rażącego naruszenia prawa, do jakiego doszło na etapie postępowania sądowego, toczącego się dopiero po uchyleniu rozstrzygnięcia o karze. Skarżący nie będzie natomiast mógł wskazywać uchybień, jakich dopuścił się sąd odwoławczy, utrzymujący w mocy rozstrzygnięcie w przedmiocie przypisania oskarżonemu sprawstwa i winy, nawet jeżeli do takich uchybień by doszło.

Kasacja od wyroku sądu odwoławczego wydanego po ponownym rozpoznaniu sprawy w zakresie dotyczącym kary, może być zatem skuteczna jedynie wówczas, gdy skarżący podniesie zarzut rażącego naruszenia prawa przez ten sąd, które miało istotny wpływ na treść rozstrzygnięcia w przedmiocie kary, nie zaś w kwestii winy oraz gdy podniesie zarzut nieuwzględnienia reguły z art. 440 k.p.k.

Skoro mowa jest w przepisie art. 442 k.p.k. o tzw. prawomocności względnej i istnieje możliwość uniewinnienia oskarżonego bądź umorzenia postępowania, to oskarżony bądź jego obrońca, mogliby w postępowaniu toczącym się na skutek przekazania sprawy do ponownego rozpoznania, po uchyleniu orzeczenia co do kary, podnosić okoliczności i zgłaszać wnioski dowodowe, które mogłyby prowadzić w istocie od zmiany orzeczenia, także w przedmiocie przypisania oskarżonemu sprawstwa i winy zarzucanego mu czynu. W takim zaś wypadku sądy orzekające będą musiały ustosunkować się do podnoszonych okoliczności i zgłaszanych wniosków dowodowych, i wówczas postępowanie sądu w tym zakresie będzie podlegało kontroli kasacyjnej, o ile będzie ono dotknięte uchybieniem mającego charakter rażącego naruszenia prawa mającym istotny wpływ na treść rozstrzygnięcia. Jeżeli jednak uwzględnić „wyjątkowość” regulacji z art. 442 § 2 k.p.k., polegającej na ograniczeniu możliwości ponownego rozpoznania sprawy i prowadzenia postępowania dowodowego, także w płaszczyźnie winy, to nie będzie można w tym postępowaniu, ani potem w kasacji podnosić, że jeszcze na etapie postępowania przed uprawomocnieniem się rozstrzygnięcia, co do winy doszło do rażącego naruszenia przepisów prawa procesowego lub materialnego. Dojdzie zatem do sytuacji, w której, gdyby skazanie i wymierzenie bezwzględnej kary pozbawienia wolności odbyło się w jednym postępowaniu, skazany miałby uprawnienie podnoszenia takich zarzutów, uprawnienia tego natomiast zostanie pozbawiony, jeżeli sąd odwoławczy utrzyma wyrok co do winy, natomiast uchyli rozstrzygnięcie co do kary. Dostrzeżenie tego problemu i konsekwencji jakie rodzi owo rozwiązanie, nie może jednak prowadzić do wniosku, że dopuszczalna będzie kasacja od prawomocnego względnie orzeczenia o winie skazanego w sytuacji, gdy będzie się toczyło ponowne postępowanie na skutek uchylenia orzeczenia o karze. Akceptacja takiego poglądu prowadziłaby do obejścia przepisu art. 523 § 2 i 3 k.p.k., który zakreśla przedmiotowe ograniczenia kasacji, i przyznawałaby prawo do wniesienia kasacji, zanim przesłanki jej dopuszczalności się zmaterializują, a zatem zanim będzie wiadomo, czy zostanie wymierzona kara pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia jej wykonania.

Zgodnie z przepisem art. 519 k.p.k. kasacja może być wniesiona od prawomocnego wyroku odwoławczego kończącego postępowanie, w istocie zatem rozstrzygnięcie Sądu Najwyższego w przedmiocie kasacji od wyroku sądu odwoławczego kreującego prawomocność rozstrzygnięcia o winie, mogłoby dotyczyć tylko tego rozstrzygnięcia, a orzeczenie wydane przez Sąd Najwyższy, przy np. braku zaskarżenia prawomocnego orzeczenia o karze, nie mogłoby dotyczyć i wzruszać prawomocnego wyroku w płaszczyźnie kary. Nawet gdyby kasacją zostały zaskarżone oba prawomocne wyroki, to po pierwsze, brak podstaw prawnych, które pozwalałyby na łączne rozpoznanie takich kasacji, zaś pod drugie do wyobrażenia jest sytuacja, w której sąd uznając, że doszło do rażącego naruszenie prawa mającego istotny wpływ na orzeczenia o winie w tym zakresie uchyliłby wyrok, natomiast rozpoznając kasację od prawomocnego orzeczenia o karze, nie stwierdzając takiego naruszenia oddaliłby kasację, bądź pozostawił bez rozpoznania. 

Postanowienie SN z dnia 16 maja 2007 r., III KK 46/06

Standard: 42629 (pełna treść orzeczenia)