Zezwolenie na każde pozbawienie wolności sędziego

Każde pozbawienie wolności sędziego wymaga odrębnego zezwolenia sądu dyscyplinarnego; wyjątek stanowi zatrzymanie przewidziane w art. 181 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej oraz w art. 80 § 1 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. Nr 98, poz. 1070 ze zm.), będące konsekwencją ujęcia sędziego na gorącym uczynku przestępstwa.

Podstawowe znaczenie ma argument odwołujący się do gramatycznej wykładni pierwszego zdania art. 181 Konstytucji, który stanowi: „sędzia nie może być, bez uprzedniej zgody sądu określonego w ustawie, pociągnięty do odpowiedzialności karnej ani pozbawiony wolności”. Istotnie jest tak, że rezultat wykładni powszechnie uznawanej i przyjmowanej za podstawową, właśnie gramatycznej, prowadzi do wniosków jednoznacznych. Wszak, co nie wymaga bliższego przekonywania, między treścią zwrotów „pociągnięcie do odpowiedzialności karnej” (pomimo całej swej nieostrości), a „pozbawienie wolności” nie zachodzi stosunek pochłaniania drugiego przez pierwszy. „Pozbawieniem wolności” jest przecież nie tylko tymczasowe aresztowanie czy zatrzymanie przewidziane w rozdziale 27 Kodeksu postępowania karnego, ale także każde inne rzeczywiste pozbawienie wolności w oparciu o przepisy prawa, jak choćby art. 287 § 2 k.p.k., art. 15 ust. 4 ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji (Dz. U. z 2007r., Nr 43, poz. 277) czy art. 40 ustawy z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (Dz. U. z 2007 r., Nr 70, poz. 473). Z drugiej strony „pociągnięcie do odpowiedzialności karnej” wcale nie musi się łączyć z „pozbawieniem wolności”.

Skoro zatem art. 181 Konstytucji, przez posłużenie się spójnikiem „ani”, połączył dwie równorzędne części zdania, to jedynie z naruszeniem wykładni gramatycznej można byłoby twierdzić, że przepis ten pozwala na ograniczenie konieczności uzyskania „zgody sądu” tylko do zgody na „pociągnięcie do odpowiedzialności karnej”, a nie wymaga już takiej zgody na „pozbawienie wolności”. Nie ma argumentów pozwalających na przełamanie wykładni gramatycznej, a na pewno wystarczającym nie byłby ten dotyczący braku zharmonizowania art. 181 Konstytucji z art. 80 u.s.p. w brzmieniu sprzed dnia 31 sierpnia 2007 r. Już sama hierarchia aktów prawnych – „ustawa zasadnicza” i „ustawa” – wyraźnie sprzeciwia się interpretacji preferującej zapis ustawy, kosztem zapisu konstytucyjnego, tym bardziej że w grę wchodziły przecież przepisy gwarancyjne. W tej sytuacji, przy wykorzystaniu także wykładni systemowej, należy przyjąć, że również przed dniem 31 sierpnia 2007 r. przepis art. 80 § 1 u.s.p. wymagał odrębnego zezwolenia sądu dyscyplinarnego na pociągnięcie sędziego do odpowiedzialności karnej oraz na zastosowanie wobec niego tymczasowego aresztowania bądź zatrzymania.

Uchwała SN z dnia 20 września 2007 r., I KZP 21/07

Standard: 42601 (pełna treść orzeczenia)