Zwolnienie strony czynności notarialnej przez sąd od zapłaty wynagrodzenia notariuszowi (art. 6 Pr.Not.)

Art. 6 p.n. uprawnia stronę, która nie jest w stanie bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny ponieść żądanego przez notariusza wynagrodzenia, do wystąpienia z wnioskiem do sądu rejonowego właściwego ze względu na miejsce zamieszkania o zwolnienie w całości lub w części od zapłaty tego wynagrodzenia. Z tych powodów strona może zostać zwolniona przez sąd na podstawie art. 6 § 3 p.n. od ponoszenia wynagrodzenia, przy czym w następstwie takiego orzeczenia notariusz uzyska wynagrodzenie od Skarbu Państwa, jeśli złoży do sądu stosowny wniosek w trybie art. 6 § 4 p.n.

Sytuacja prawna normowana w art. 6 p.n. aktualizuje się wtedy, gdy notariusz przy zawieraniu umowy żąda wynagrodzenia od strony, a więc korzysta z uprawnienia, jakie daje mu przepis art. 5 § 1 p.n., a ta nie jest w stanie spełnić świadczenia. Wtedy realizację interesu prawnego strony zwracającej się do notariusza o dokonanie czynności notarialnej wspiera Skarb Państwa, zapewniając jednak notariuszowi możliwość uzyskania pełnego wynagrodzenia. Instytucja zwolnienia strony przez sąd od ponoszenia wynagrodzenia należnego notariuszowi znajduje zastosowanie wtedy, gdy umowa ma być zawarta, zgodnie z wolą notariusza, jako wzajemna. Z samego brzmienia art. 6 § 1 p.n., uzależniającego wystąpienie strony o zwolnienie od wynagrodzenia, od zażądania go przez notariusza, wynika jednak, że nie jest wykluczona inna postawa notariusza, przy której, przy braku takiego żądania, strona nie miałaby powodu ubiegać się w sądzie o zwolnienie.

Po zwolnieniu strony przez sąd od ponoszenia wynagrodzenia, uzyskanie tego wynagrodzenia pozostaje tylko uprawnieniem notariusza, a warunkiem jego wypłaty przez Skarb Państwa jest złożenie przez notariusza wniosku do sądu, który orzekł o zwolnieniu strony. 

Jest oczywiste, że gdyby notariusz w umowie ze stroną nie był władny zrezygnować z wynagrodzenia, traktowanego przy takim założeniu jako obligatoryjny ustawowo ekwiwalent dokonania czynności notarialnej, to po zwolnieniu strony przez sąd, konsekwentnie mu-siałby funkcjonować prawny mechanizm automatycznej wypłaty notariuszowi wynagrodzenia ze Skarbu Państwa, bez potrzeby składania wniosku. 

Uchwała SN z dnia 23 września 2009 r., I KZP 7/09

Standard: 42528 (pełna treść orzeczenia)

Od postanowienia sądu drugiej instancji oddalającego zażalenie na postanowienie sądu pierwszej instancji, odmawiające zwolnienia od kosztów czynności notarialnej, nie przysługuje kasacja.

Zawarty w treści art. 6 § 5 Prawa o notariacie nakaz uwzględnienia przepisów o zwolnieniu od kosztów sądowych oraz dyrektywy wykładni systemowej, zwłaszcza podobieństwo do instytucji przewidzianej w art. 114 k.p.c., przemawiają za tym, że postępowanie z wniosku o zwolnienie od kosztów strony czynności notarialnej należy do kategorii postępowań o charakterze pomocniczym. Mają w nim zastosowanie przepisy art. 112-114, 116, 119 § 1 zdanie pierwsze, art. 120 i 123 k.p.c., a na postanowienie sądu rejonowego odmawiające zwolnienia od kosztów czynności notarialnej przysługuje zażalenie do sądu drugiej instancji (art. 394 § 1 pkt 2 w związku z art. 13 § 2 k.p.c.). Zasada racjonalnego działania ustawodawcy, która powinna być założeniem wykładni, przemawia za jednakowym traktowaniem, w zakresie przysługujących środków odwoławczych, wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych oraz wniosku o zwolnienie od kosztów czynności notarialnej.

Postanowienie SN z dnia 11 października 2000 r., III CZ 87/00

Standard: 52399 (pełna treść orzeczenia)