Łączenie środków karnych (art. 90 k.k.)

Spośród środków karnych orzeczonych za zbiegające się przestępstwa łączeniu podlegają (art. 90 § 2 KK) jedynie pozbawienie praw publicznych, zakazy i obowiązki tego samego rodzaju (art. 39 pkt 2, 2a, 2aa, 2b, 2c, 2d i 3 KK). Natomiast nie podlegają łączeniu środki karne, które są pozbawione terminowego charakteru, to jest podanie wyroku do publicznej wiadomości i świadczenie pieniężne (art. 39 pkt 7 i 8 KK).

Wyrok SN z dnia 11 stycznia 2023 r., V KK 515/22

Standard: 66860 (pełna treść orzeczenia)

Zgodnie z dyspozycją art. 90 § 2 k.k. w razie orzeczenia za zbiegające się przestępstwa pozbawienia praw publicznych, zakazów lub obowiązków tego samego rodzaju, sąd stosuje odpowiednio przepisy o karze łącznej. Tym samym ustawodawca wprowadza czytelny podział środków karnych na te, których wykonanie może nastąpić przez ich połączenie oraz te, które zawsze wykonywane są kumulatywnie. Wykonanie kumulatywne dotyczy tych środków karnych, które wymienione zostały w art. 39 pkt 4 – 8 k.k. Zauważyć należy, że wskazane w tych punktach środki karne nie mają charakteru czasowego i łączenie ich zaprzeczałoby samej ich istocie – z oczywistych przecież względów przyjąć należy, że nie jest możliwe łączenie obowiązków naprawienia szkody, czy też przepadku lub podania wyroku do publicznej wiadomości. Stwierdzić zatem należy, że łączeniu podlegać mogą tylko te środki karne, które:

- polegają na utrzymywaniu wobec skazanego pewnej dolegliwości przez określony w wyroku czas,

- są tego samego rodzaju,

- orzeczone zostały za czyny zabronione popełnione zanim zapadł pierwszy wyrok, chociażby nieprawomocny, co do któregokolwiek z tych czynów (zbieg realny).

O ile kwestia rozumienia charakteru jednorodzajowości orzeczonych środków karnych nie powinna nasuwać istotniejszych zastrzeżeń interpretacyjnych, o tyle trzeci z wymienionych warunków może nie być już tak jednoznaczny. Artykuł 90 § 2 k.k. wskazuje jedynie, że do łączenia wymienionych w tym przepisie środków karnych stosuje się odpowiednio przepisy o karze łącznej. Odrzucić należy jednak interpretację tego przepisu, która prowadziłaby do wniosku, że łączenie środków karnych z art. 39 pkt 1 – 3 k.k. powinno mieć zawsze miejsce, o ile tylko środki te są tego samego rodzaju. Skoro bowiem art. 90 § 2 k.k. odsyła do odpowiedniego stosowania przepisów o karze łącznej, oznacza to, że przede wszystkim musi zaistnieć przesłanka z art. 85 k.k., która jest warunkiem sine qua non stosowania tej instytucji prawa karnego materialnego – sprawca musi popełnić dwa lub więcej czynów zabronionych zanim zapadł pierwszy wyrok co do któregokolwiek z tych czynów. Instytucja kary łącznej ma bowiem zastosowanie jedynie w sytuacji realnego zbiegu przestępstw. Gdyby zaś wolą ustawodawcy było odmienne ukształtowanie rozpatrywanego problemu, odesłałby do odpowiedniego stosowania art. 86 § 1 k.k., nie zaś całej instytucji kary łącznej.

Powyższe prowadzi do konkluzji, że w sytuacji wymierzenia tej samej osobie, więcej niż jednego środka karnego, możliwe jest na etapie ich wykonywania, zaistnienie pięciu niezależnych od siebie wariantów:

1. wykonaniu podlegają środki karne wymienione w art. 39 pkt 1 – 3 k.k., które są tego samego rodzaju, a czyny zabronione, za które je wymierzono pozostają ze sobą w zbiegu realnym,

2. wykonaniu podlegają środki karne wymienione w art. 39 pkt 1 – 3 k.k., które są tego samego rodzaju, lecz czyny zabronione, za które je wymierzono nie pozostają ze sobą w zbiegu realnym,

3. wykonaniu podlegają środki karne wymienione w art. 39 pkt 1 – 3 k.k., które nie są tego samego rodzaju,

4. wykonaniu podlega jeden ze środków z art. 39 pkt 1 – 3 k.k. oraz dowolna liczba środków karnych wymienionych w art. 39 pkt 4 – 8 k.k.,

5. wykonaniu podlegają środki karne wymienione w art. 39 pkt 4 – 8 k.k.

W sytuacji, gdy zachodzi konieczność wykonania kilku środków karnych niepodlegających łączeniu według reguł określonych w art. 90 § 2 k.k., środki te podlegają odrębnemu wykonaniu, które następuje – zgodnie z dyspozycją art. 43 § 2 k.k. – od uprawomocnienia się wyroków, którymi je orzeczono (z wyłączeniem okresu odbywania przez skazanego kary pozbawienia wolności, również orzeczonej za inne przestępstwo), nawet jeżeli dotyczą zakazów oraz obowiązków tego samego rodzaju. Może to powodować, że środki te będą wykonywane równocześnie.

Postanowienie SN z dnia 20 grudnia 2007 r., I KZP 34/07

Standard: 42428 (pełna treść orzeczenia)