Wyznaczenie obrońcy z urzędu przez prezesa sądu właściwego do rozpoznania sprawy

Kompetencja prezesa sądu do dokonywania określonych czynności nie jest właściwością sądu w rozumieniu przepisów Kodeksu postępowania karnego.

Określając kompetencję w art. 81 § 1 k.p.k., ustawodawca powiązał ją z kwestią właściwości do rozpoznania sprawy. Wprawdzie o właściwości sądu przesądza dopiero kwalifikacja prawna przyjęta w akcie oskarżenia, niemniej przepis art. 81 § 1 k.p.k. odczytywać należy jako wskazanie na prezesa tego sądu, który byłby właściwy do rozpoznania sprawy, gdyby przyjęta kwalifikacja prawna była tożsama z tą, którą wskazano przedstawiając podejrzanemu zarzuty.

Powierzenie wyznaczenia obrońcy z urzędu prezesowi sądu (przewodniczącemu wydziału, przewodniczącemu składu orzekającego, upoważnionemu sędziemu – art. 93 § 2 k.p.k.) oznacza, że ustawodawca uznał tę czynność za należącą do sfery czynności o charakterze techniczno-organizacyjnym, nie zaś stricte procesowym, co pozostaje nie bez znaczenia dla oceny skutków prawnych naruszenia art. 81 § 1 k.p.k.

Kompetencja prezesa sądu do dokonywania określonych czynności nie jest właściwością sądu w rozumieniu przepisów Kodeksu postępowania karnego, a poza tym skutek w postaci istnienia podstawy do uchylenia wadliwego orzeczenia zachodzi jedynie w wypadku jego zaskarżenia, bowiem obecnie w kodeksie tym nie występuje instytucja nieważności czynności procesowych ex lege, a zarządzenie o wyznaczeniu obrońcy z urzędu w ogóle nie jest zaskarżalne (art. 459 § 1 k.p.k.). Nawet zatem orzeczenie sądowe wydane z naruszeniem reguły właściwości po-zostaje w obrocie prawnym do chwili jego uchylenia, w związku z czym przyjęcie, że bezwzględnie nieskuteczne jest zarządzenie wydane z naruszeniem reguły kompetencji, nie może wchodzić w rachubę.

Ustawodawca nie powiązał kwestii właściwości sądu do rozpoznania sprawy z kompetencją prezesa sądu do wyznaczenia obrońcy z urzędu w sposób sztywny. Właściwość bowiem, zależna od kwalifikacji prawnej (art. 25 k.p.k.), może ulegać zmianie w toku postępowania przygotowawczego z uwagi na możliwość zmiany postanowienia o przedstawieniu zarzutów (art. 314 k.p.k.), co nie oznacza, iż obrońca wyznaczony przez prezesa sądu właściwego do rozpoznania sprawy według kwalifikacji prawnej określonej w postanowieniu o przedstawieniu zarzutów, traci umocowanie do działania w rezultacie przyjęcia odmiennej kwalifikacji prawnej w trybie art. 314 k.p.k., skutkującego zmianą właściwości sądu do rozpoznania sprawy.

Zdaniem Sądu Najwyższego, konwalidacja, polegająca na „potwierdzeniu” wyznaczenia obrońcy z urzędu przez prezesa sądu właściwego do rozpoznania sprawy, jest możliwa i dopuszczalna, niemniej nie jest ona konieczna. W każdym zaś razie brak takiej konwalidacji nie może prowadzić do uznania, że adwokat wyznaczony z urzędu nie jest uprawniony do podejmowania czynności procesowych na rzecz mandanta.

Postanowienie SN z dnia 19 stycznia 2010 r., I KZP 32/09

Standard: 42328 (pełna treść orzeczenia)