Cele i funkcje postępowania egzekucyjnego

Egzekucja sądowa może się toczyć na rzecz osoby, która w świetle tytułu wykonawczego jest wierzycielem i przeciwko osobie, która została w nim określona jako dłużnik; jej przedmiotem ma być obowiązek o takiej treści, jaka została stwierdzona w tytule wykonawczym. Ustawodawca ściśle określił zarówno formę dokumentu będącego tytułem wykonawczym (art. 776 w związku z art. 777 k.p.c.), jak i okoliczności, w jakich może być wydany konkretnej osobie, aby uczyniła z niego prawem przewidziany użytek (art. 781-785 k.p.c.). Tytułem wykonawczym jest przy tym wyłącznie dokument oryginalny i tylko taki dokument może spełniać funkcje tytułu wykonawczego wtedy, gdy ustawodawca przewiduje, że działania zmierzające do zabezpieczenia lub zaspokojenia długu będą dopuszczalne wyłącznie w oparciu o tytuł wykonawczy.

Wierzyciele i dłużnicy obowiązków, także już ustalonych w tytułach wykonawczych, mogą się zmieniać na skutek zdarzeń prowadzących do następstwa prawnego w sferze stwierdzonych nimi praw i obowiązków. W art. 788 § 1 k.p.c. ustawodawca określił reguły, z zachowaniem których następstwo to może być przeniesione do treści tytułu wykonawczego, z takim skutkiem, że – bez konieczności prowadzenia osobnych postępowań o pozbawienie wykonalności tytułu już powstałego i o zasądzenie nadającego się do egzekucji świadczenia na rzecz lub przeciwko następcom prawnym wierzyciela lub dłużnika – możliwe będzie prowadzenie egzekucji obowiązku stwierdzonego tytułem wykonawczym w zaktualizowanej relacji materialnoprawnej wierzyciel - dłużnik. 

Ustawą nowelizującą z 4 lipca 2019 r. ustawodawca zmienił niektóre przepisy o postępowaniu klauzulowym i egzekucyjnym, w tym określające zakres kompetencji przysługujących organom egzekucyjnym do badania przesłanek materialnoprawnych istotnych dla odpowiedzi na pytanie, czy istnieje dług mający podlegać egzekucji z uwagi na jego możliwe przedawnienie – art. 797 § 1[1] k.p.c., jak i decydujących o tym, w relacjach między jakim podmiotami dług ten istnieje – art. 804[1] i art. 804[2] k.p.c.

Dodanie art. 804[2] § 2 k.p.c. miało pozwolić na wszczęcie i prowadzenie postępowania egzekucyjnego w sytuacji, gdy po powstaniu tytułu wykonawczego, ale jeszcze przed wszczęciem postępowania egzekucyjnego uprawnienie przeszło na inną osobę, jeżeli osoba, na którą przeszły uprawnienia wykaże przejście uprawnienia dokumentem urzędowym lub prywatnym z podpisem urzędowo poświadczonym. W sytuacji, gdy tego rodzaju dokumenty nie zostaną przedłożone, organ egzekucyjny odmawia wszczęcia egzekucji bez wzywania wierzyciela do uzupełnienia braków wniosku. Kwestia następstwa prawnego została analogicznie uregulowana w przypadku przejścia egzekwowanego uprawnienia na inną osobę po wszczęciu postępowania egzekucyjnego.

Stosownie do art. 804[1] k.p.c., osoba ta może wstąpić do postępowania egzekucyjnego na miejsce wierzyciela za jego zgodą, jeżeli przejście będzie wykazane dokumentem urzędowym lub dokumentem prywatnym z podpisem urzędowo poświadczonym. Również w tym przypadku następca prawny nie musi uzyskiwać klauzuli wykonalności na swoją rzecz, jednak warunkiem kontynuowania postępowania egzekucyjnego w razie przejścia egzekwowanego uprawnienia na inną osobę jest zgoda wierzyciela egzekwującego na wstąpienie nabywcy w miejsce zbywcy. Zgoda taka może wynikać z treści dokumentu wykazującego przejście uprawnienia lub może być złożona komornikowi na piśmie lub ustnie do protokołu (art. 760 § 1 k.p.c.). Równocześnie ustawodawca zmienił art. 788 k.p.c. przez dodanie do niego § 3, nakładającego na sąd obowiązek „odmowy” nadania klauzuli wykonalności, jeżeli wszczęcie lub dalsze prowadzenie egzekucji jest możliwe na zasadach przewidzianych w art. 804[1] i art. 804[2] k.p.c., z których pierwszy został dodany ustawą z 27 maja 2015 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny, ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2015 r. poz. 1311), a drugi ustawą nowelizującą z 4 lipca 2019 r.

Uchwała SN z dnia 25 maja 2023 r., III CZP 151/22

Standard: 69734 (pełna treść orzeczenia)

Przedmiotem postępowania egzekucyjnego jest wydobycie wierzytelności od dłużnika i pozyskanie jej przez wierzyciela jako ostatni etap realizowania norm prawa materialnego regulujących stosunek prawny pomiędzy uprawnionym i zobowiązanym

Postanowienie SN z dnia 22 stycznia 2008 r., II CNP 169/07

Standard: 58225 (pełna treść orzeczenia)