Środki karne w przypadku dobrowolnego poddania się odpowiedzialności (art. 18 k.k.s.)

Orzeczenie tytułem kary grzywny za popełnienie przestępstwa skarbowego, przewidziane w art. 18 § 1 pkt 1 k.k.s., sąd wyraża w ujęciu kwotowym, a więc przez podanie sumy pieniężnej, którą uiścił sprawca ubiegający się o udzielenie zezwolenia na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności.

Ustawa nie bez przyczyny posługuje się zwrotem „kwota uiszczona tytułem kary grzywny” (art. 18 § 1 k.k.s., art. 143 § 1 pkt 2 k.k.s.), czy też „kwota odpowiadająca karze grzywny” (art. 17 § 1 pkt 2 k.k.s.), nie zaś wprost określeniem „kara grzywny” lub „grzywna”, którą rozważana dolegliwość majątkowa nie jest. Kara grzywny natomiast, stanowi bezsprzecznie punkt odniesienia dla wymienionej reakcji karnej, jako że odpowiedzialności w omawianej formie nie można się poddać za przestępstwo skarbowe zagrożone karą inną, niż właśnie kara grzywny (art. 17 § 2 pkt 1 k.k.s.). Trudno zatem nie dostrzec, że konieczne określenie rozmiarów tejże dolegliwości, a więc owego substytutu wymienionej kary, wiąże się z granicami tej ostatniej. Stąd wskazano w ustawie na nieodzowność uiszczenia przez sprawcę kwoty odpowiadającej co najmniej najniższej karze grzywny grożącej za dane przestępstwo skarbowe (art. 17 § 1 pkt 2 k.k.s.) – co w wypadku braku innego określenia dolnej granicy tej sankcji oznacza wartość odpowiadającą podanej w przepisach art. 23 § 1 i 3 k.k.s. (oraz tak samo, choć w innym ujęciu, w art. 143 § 1 pkt 2 k.k.s.) – jak również określono górną jej granicę w wysokości połowy sumy odpowiadającej górnej granicy ustawowego zagrożenia za dany czyn.

Badający warunki dobrowolnego poddania się odpowiedzialności sąd obowiązany jest do hipotetycznego określenia granic represji w odniesieniu do konkretnego, będącego przedmiotem rozstrzygania, przestępstwa skarbowego oraz do kontroli, czy wysokość kwoty uiszczonej przez sprawcę tytułem kary grzywny mieści się w tych granicach. Bez wątpienia wymaga to – właśnie w hipotetycznym wymiarze – „uruchomienia” stosownych obliczeń w systemie stawkowym, przewidzianym w art. 23 § 1 i 3 k.k.s. Nie oznacza to jednak zarazem, by orzeczenie sądu, oparte na podstawie art. 18 § 1 pkt 1 k.k.s., miało zostać wyrażone w stawkach dziennych, ponadto zaś, by ocena trafności reakcji karnej na konkretny czyn, popełniony przez konkretnego sprawcę miała przebiegać z uwzględnieniem wszystkich kryteriów określonych w art. 23 § 1 i 3 k.k.s.

Skoro dobrowolne poddanie się odpowiedzialności jest środkiem karnym, przewidującym m. in. opisywaną dolegliwość majątkową, to nie może nasuwać zastrzeżeń stwierdzenie, że za podstawę oceny adekwatności tej dolegliwości, orzekanej w ramach tegoż środka, a wyrażanej w kwocie pieniężnej, służą przede wszystkim przepisy art. 12 (zwłaszcza § 2) k.k.s. i art. 13 k.k.s.

Efekt nietrafności rozumowania przeciwnego dobrze ilustruje wydane w niniejszej sprawie rozstrzygnięcie, w którym przeliczono uiszczoną przez sprawcę kwotę na stawki, przy podjętej jednocześnie próbie respektowania także brzmienia art. 18 § 1 pkt 1 k.k.s. Trudno przecież nie uznać, że orzeczenie kary grzywny „w kwocie” 50 stawek dziennych jest wewnętrznie sprzeczne, a uzupełniając można dodatkowo przypomnieć, że dobrowolne poddanie się odpowiedzialności uwarunkowane jest przede wszystkim skutecznym – bo już z momentem wystąpienia do sądu z wnioskiem o udzielenie w tej kwestii zezwolenia – wyrównaniem wyrządzonego uszczerbku finansowego (jeżeli doszło do uszczuplenia należności publicznoprawnej) oraz wykonaniem innych obciążeń finansowych, w tym spełnieniem represji majątkowej. Tym bardziej więc trudno doszukać się celu, dla którego wpłaconą już przez sprawcę kwotę pieniężną należałoby w wyroku wyrazić w stawkach dziennych.

Wyrok SN z dnia 21 kwietnia 2011 r., V KK 59/11

Standard: 42255 (pełna treść orzeczenia)