Wyrok łączny jako instytucja procesowa, realizująca prawo materialne

Ustawa karna procesowa nie zawiera definicji wyroku łącznego. Z treści art. 569 § 1 k.p.k. wynika, że wyrok łączny wydaje się, jeżeli zachodzą warunki do orzeczenia kary łącznej w stosunku do osoby prawomocnie skazanej wyrokami różnych sądów. Pozwala to na wyrażenie poglądu, że wyrok łączny stanowi jedynie instytucję procesową, której celem jest realizacja prawa karnego materialnego w zakresie orzeczenia kary łącznej w stosunku do osoby skazanej prawomocnymi wyrokami na kary tego samego rodzaju, albo inne, podlegające łączeniu z uwagi na popełnienie ich w układzie temporalnym uzasadniającym stwierdzenie zbiegu realnego (por. m.in. uchwałę (7) SN z dnia 9 czerwca 2006 r., I KZP 11/06).

Pojęcia "kara łączna" i "wyrok łączny", co oczywiste, nie są synonimami. Każde z nich należy do innej sfery normatywnej - pierwsze do prawa karnego materialnego, drugie natomiast - do prawa procesowego. Użycie ich w rozdziale IX Kodeksu karnego i w rozdziale 60 Kodeksu postępowania karnego w liczbie pojedynczej oznacza jedynie, że niejako w modelowym układzie, zarówno w wyroku jednostkowym, jak i w wyroku łącznym, orzeczono o jednej karze łącznej. Jest wszakże oczywiste, że w związku z określonym układem materialnoprawnym i procesowym wyrok łączny może zawierać jedną karę łączną, jak i kilka kar łącznych mających za podstawę jedną grupę przestępstw pozostających w zbiegu realnym (będą to kary różnego rodzaju lub łączne środki karne), kilka kar łącznych lub łącznych środków karnych, z których każda ma za podstawę przestępstwa jednostkowe pozostające w innym zbiegu realnym, a także oparte na podstawie art. 572 k.p.k. rozstrzygnięcie o umorzeniu postępowania w odniesieniu do tych skazań (kar, środków karnych), które nie wchodzą w skład żadnego ze zbiegów wyznaczonych treścią art. 85 k.k.

Uchwała SN z dnia 29 października 2012 r., I KZP 15/12

Standard: 42184 (pełna treść orzeczenia)

Wyrok łączny, jako procesowy tryb realizacji kary łącznej (art. 85 k.k.), może zawierać nie tylko orzeczenia rozstrzygające o połączeniu kar tego samego rodzaju co do jednego zbiegu przestępstw, ale również może zawierać kilka rozstrzygnięć o karach łącznych, obejmujących zbiegi kolejnych, spełniających warunki art. 85 k.k., grup przestępstw.

Wyrok łączny, jak każdy inny wyrok, uzyskuje przymiot prawomocności formalnej i materialnej, tworząc stan rzeczy osądzonej. Wobec tego, ponowne wydanie wyroku łącznego (rozstrzygnięcia o umorzeniu postępowania na podstawie art. 572 k.p.k.) w zakresie tożsamych wyroków jednostkowych, co do tych samych czynów tej samej osoby, narusza zakaz ne bis in idem. 

Respektowanie powagi rzeczy osądzonej w odniesieniu do prawomocnego wyroku łącznego zapewnia stabilność sytuacji prawnej osoby skazanej oraz pewność porządku prawnego, a uchybienie tej powadze było przedmiotem licznych skarg kasacyjnych, wnoszonych także przez Prokuratora Generalnego (zob. m. in. wyroki SN z dnia 17 listopada 2004 r., V KK 326/04 oraz z dnia 23 lipca 2008 r., V KK 142/08). 

W przepisach art. 575 k.p.k. przewidziano dwie sytuacje, w których dochodzi do wzruszenia prawomocnego wyroku łącznego, a to wówczas, gdy – w związku z powstałą potrzebą – wydano nowy wyrok łączny (§ 1) oraz wtedy, gdy doszło do uchylenia lub zmiany jednego z wyroków jednostkowych stanowiących jego podstawę, co znów może rodzić potrzebę wydania nowego wyroku łącznego (§ 2). Zestawienie tych dwóch unormowań pokazuje, że ową potrzebę wydania nowego wyroku łącznego należy wiązać z prawnomaterialnymi podstawami orzekania o karze łącznej (art. 85 k.k., art. 90 § 2 k.k.), co w sytuacji opisanej w § 1 art. 575 k.p.k. wiąże się najczęściej z pojawieniem się nowego skazania, które pozostaje w zbiegu realnym z karą lub z karami wymierzonymi poprzednio.

Postanowienie SN z dnia 19 maja 2011 r., I KZP 4/11

Standard: 42188 (pełna treść orzeczenia)