Skarga kasacyjna w obronie prawa; legitymacja formalna podmiotów chroniących interes publiczny do wniesienia skargi
Podmiotowy zakres uprawnionych do wniesienia skargi kasacyjnej
Ustawa wyznacza krąg podmiotów chroniących interes publiczny, którym nie przyznaje statusu strony w toczącym się postępowaniu, tylko legitymację o charakterze formalnym. Potwierdza to oznaczenie zakresu uprawnień i ich powiązanie z wprowadzeniem dodatkowych, kwalifikowanych przesłanek zaskarżenia (art. 3983 § 2 k.p.c.). W piśmiennictwie tak ograniczony nadzwyczajny środek zaskarżenia określa się jako „skargę kasacyjną w obronie prawa”.
Art. 398[1] § 2 k.p.c. ma odpowiednie zastosowanie w postępowaniu nieprocesowym (art. 13 § 2 k.p.c.)
Postanowienie SN z dnia 13 stycznia 2016 r., V CZ 78/15
Standard: 76562 (pełna treść orzeczenia)
Trybunał Konstytucyjny dostrzega potrzebę uregulowania w przepisach dotyczących postępowania w sprawach cywilnych kwestii zaskarżenia prawomocnych orzeczeń sądowych naruszających konstytucyjne wolności i prawa człowieka i obywatela, lub też szerzej - podstawowe zasady porządku prawnego.
Obowiązywanie regulacji przyznającej odpowiedniemu organowi państwowemu kompetencję do zaskarżenia takich orzeczeń nie prowadzi do naruszenia wyłączności sądów powszechnych i Sądu Najwyższego w zakresie sprawowania wymiaru sprawiedliwości. Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego, wprowadzenie w życie takiej regulacji jest niezbędne dla zapewnienia spójności polskiego systemu prawnego.
W wielu krajach występuje możliwość zaskarżenia prawomocnych orzeczeń sądu w drodze kasacji. Korzystanie z tego rodzaju środków może być niejednokrotnie zapewnione także innym niż ombudsman organom państwa, np. prokuratorom. We Francji jednym z nadzwyczajnych środków odwoławczych jest kasacja (pourvoi en cassation) rozpoznawana przez Sąd Kasacyjny (Cour de Cassation). Skarga kasacyjna służy nie tylko interesom jednostek, lecz także interesowi publicznemu. W konsekwencji kasacja przysługuje nie tylko stronom sporu prawnego, ale także prokuratorowi, który może ją wnieść w obronie prawa (dans l'intéręt de la loi) albo oprzeć na zarzucie nadużycia władzy (excčs de pouvoir) przez sąd. Kasacja w obronie prawa może zostać wniesiona z inicjatywy własnej prokuratora przy Sądzie Kasacyjnym, kiedy upłynął zwykły dwumiesięczny termin do wniesienia skargi kasacyjnej, a strony nie skorzystały z tego nadzwyczajnego środka odwoławczego. Prokurator nie jest przy tym związany żadnym terminem. Sąd kasacyjny uznając zasadność kasacji uchyla zaskarżony wyrok, ale uchylenie wyroku na ma żadnego wpływu na stosunki między stronami. We wzajemnym stosunku stron uchylony wyrok wywołuje skutki prawne. Na polecenie ministra sprawiedliwości prokurator może ponadto wnieść do Sądu Kasacyjnego kasację opartą na zarzucie nadużycia władzy (excčs de pouvoir), które może polegać przede wszystkim na niedopuszczalnej ingerencji sądu w sferę kompetencji ustawodawcy albo egzekutywy. Także w tym przypadku ustawa nie przewiduje żadnego terminu dla wniesienia kasacji. Ewentualne uchylenie wyroku przez Sąd Kasacyjny wywołuje skutki wobec wszystkich, także wobec stron postępowania.
Ukształtowanie w ramach postępowania cywilnego "kasacji w obronie prawa" jako szczególnego (nadzwyczajnego) środka odwoławczego, którego wniesienie przez podmiot reprezentujący interes publiczny nie hamowałoby uprawomocnienia się orzeczenia, nie sprzeciwia się zasadom konstytucyjnym.
Postanowienie TK z dnia 12 marca 2003 r., S 1/03
Standard: 3862 (pełna treść orzeczenia)