Zakaz użycia wariografu w trakcie czynności przesłuchania (art. 171 § 5 ust 2 k.p.k.).

W przepisie art. 171 k.p.k. zawarty jest od wejścia w życie Kodeksu postępowania karnego z 1997 r. katalog zabronionych metod przesłuchania, w którym w § 5 pkt 2 uznano za niedopuszczalne stosowanie w związku z przesłuchaniem środków mających na celu kontrolę nieświadomych reakcji organizmu osoby przesłuchiwanej. Zakaz ten ma gwarantować osobie przesłuchiwanej swobodę wypowiedzi w trakcie przesłuchania.

Uznać zatem trzeba, że niedopuszczalne jest użycie wariografu w trakcie czynności przesłuchania. Użyte przez ustawodawcę w art. 171 § 5 ust 2 k.p.k. wyrażenie „w związku z przesłuchaniem” rozumieć należy w ten sposób, że omawiany zakaz dotyczy nie tylko samej czynności procesowej przesłuchania, ale również czynności pozostających w bezpośredniej relacji z przesłuchaniem. Omawiany zakaz obejmuje zatem przesłuchiwanie z udziałem eksperta, bądź samodzielne wykorzystywanie wariografu przez organ przesłuchujący. Zakaz ten dotyczy także badania przeprowadzanego przez biegłego, które to badanie nie może być substytutem przesłuchania.

Zgodnie z brzmieniem art. 171 § 5 pkt 2 k.p.k. za niedopuszczalne uznać trzeba przeprowadzanie badania bezpośrednio przed lub bezpośrednio po przesłuchaniu, kiedy mogłoby ono wpływać na swobodę wypowiedzi osoby przesłuchiwanej, stanowić rodzaj nacisku lub zagrożenia z jej punktu widzenia. Zakazu zawartego w omawianym przepisie nie uchyla także zgoda osoby przesłuchiwanej na użycie wariografu, a złamanie zakazu powoduje konsekwencje określone w art. 171 § 7 k.p.k., zgodnie z którym wyjaśnienia, zeznania oraz oświadczenia złożone wbrew zakazowi z art. 171 § 5 ust. 2 k.p.k. nie mogą stanowić dowodu.

Znaczenie wyrażenia „związek z przesłuchaniem” z art. 171 § 5 ust. 2 k.p.k. nie powinno być przy tym wykładane rozszerzająco. Do pewnego stopnia badanie przy użyciu wariografu zawsze bowiem pozostawać będzie w związku z istotą postępowania, jego przedmiotem, a więc także w związku z tematami przesłuchania. Związek, o którym mowa powinien mieć zatem ewidentny, bezpośredni charakter i dotyczyć ściśle przeprowadzanej czynności przesłuchania. Związek to stosunek zjawisk, rzeczy, a w tym wypadku czynności, wpływających na siebie, oddziałujących na siebie, łączących się ze sobą, inaczej zależność zjawisk, rzeczy lub czynności (zob. Słownik języka polskiego, pod red. M. Szymczaka, Warszawa 1981, Tom III, s. 1069; Słownik języka polskiego, pod red. M. Bańko, Warszawa 2007, Tom 6, s. 514). Omawiany zakaz dotyczy zatem sytuacji, w której można wykazać wpływ, oddziaływanie badania wariograficznego na przebieg przesłuchania, wzajemną zależność badania i przesłuchania.

Do czasu wejścia w życie nowelizacji kodeksu postępowania karnego z 10 stycznia 2003 r. przepis art. 171 § 5 pkt 2 k.p.k. interpretowany był często jako całkowity zakaz stosowania wariografu w procesie karnym, choć prezentowano także poglądy odmienne. Sytuacja uległa zmianie po wskazanej nowelizacji i wprowadzeniu do kodeksu postępowania karnego przepisów art. 192a § 2 i art. 199a, które to przepisy wprost dopuszczają stosowanie w procesie karnym badań wariograficznych. 

Art. 192a k.p.k. wskazuje, w jakich celach możliwe jest między innymi zastosowanie badania przez biegłego z użyciem wariografu. Są to - ograniczenie kręgu osób podejrzanych lub – ustalenie wartości dowodowej ujawnionych śladów. Takie określenie celów badania wskazuje na to, że możliwość przewidziana w art. 192a § 2 k.p.k. dotyczy wstępnej fazy postępowania przygotowawczego, etapu, w którym postępowanie nie toczy się jeszcze przeciwko określonej osobie – in personam, ale pozostaje postępowaniem w sprawie – in rem i konieczne jest prowadzenie czynności zmierzających do ustalenia potencjalnego podejrzanego.

Postanowienie SN z dnia 29 stycznia 2015 r., I KZP 25/14

Standard: 41706 (pełna treść orzeczenia)

Zgodnie z treścią art. 171 § 5 pkt 2 k.p.k. niedopuszczalne jest przesłuchiwanie podejrzanego czy też oskarżonego przy stosowaniu wariografu.

Wyrok SN z dnia 14 stycznia 2004r., V KK 121/03

Standard: 17850