Wszczęcie postępowania karnego in personam

W wypadku, gdy czynności postępowania przygotowawczego prowadzone i ukierunkowane na wykrycie sprawcy przestępstwa, o którym mowa w art. 303 k.p.k., doprowadziły do ustalenia sprawcy, czy też do ustalenia również innych czynów pozostających w związku z czynem sprawcy, jedynym rozwiązaniem przewidzianym w regulacjach procesowych jest wydanie postanowienia o przedstawieniu zarzutów konkretnym osobom, bez możliwości, co oczywiste, poprzedzania tego postanowienia kolejnymi postanowieniami o wszczęciu postępowania w sprawie, w oparciu o art. 303 k.p.k.

Postanowienie SN z dnia 5 października 2021 r., V KK 333/21

Standard: 63894 (pełna treść orzeczenia)

Nie ma normatywnych podstaw, ani w Kodeksie postępowania karnego z 1969 r., ani też w aktualnie obowiązującym Kodeksie postępowania karnego, do przyjęcia, że wszczęcie postępowania karnego przeciwko osobie następuje przed wydaniem postanowienia o przedstawieniu jej zarzutów albo przystąpieniem zgodnie z przepisami tych procedur do przesłuchania jej w charakterze podejrzanego bez wydania takiego postanowienia. W szczególności nie wywołuje takiego skutku samo podjęcie czynności dowodowej ukierunkowanej na ściganie określonej osoby z powodu popełnienia przestępstwa.

Fazę (in personam) inicjuje postanowienie o przedstawieniu zarzutów, gdy dane istniejące już w chwili wszczęcia jednej z tych form postępowania lub zebrane w jego toku uzasadniają dostatecznie podejrzenie, że czyn popełniła określona osoba. Wraz z wydaniem postanowienia o przedstawieniu osobie zarzutów (art. 313 § 1 k.p.k.) albo przystąpieniem do przesłuchania po powiadomieniu jej o treści zarzutu w dochodzeniu (art. 325g § 1 i 2 k.p.k.), bądź też przesłuchaniem jej po informacji o treści zarzutu w wypadkach niecierpiących zwłoki (art. 308 § 2 k.p.k.), postępowanie w sprawie przeobraża się w postępowanie przeciwko osobie. Staje się ona z tą chwilą podejrzanym (art. 71 § 1 k.p.k.) i nabywa uprawnienia strony służące obronie jej interesów w toczącym się postępowaniu. 

Założenie, że pierwsze czynności dowodowe ukierunkowane na ściganie konkretnej osoby oznaczają wszczęcie postępowania in personam, ujawnia jego wewnętrzną sprzeczność

Zgodnie z art. 327 § 1 k.p.k. podjęcie umorzonego postępowania przygotowawczego jest dopuszczalne w każdym czasie, jeśli nie będzie się toczyć przeciwko osobie, która w poprzednim postępowaniu występowała w charakterze podejrzanego, a więc której nie przedstawiono zarzutów. Gdyby przyjąć, że już pierwsze czynności ukierunkowane na ściganie konkretnych osób oznaczały wszczęcie postępowania przeciwko osobie, to konsekwentnie warunkiem ponownego prowadzenia postępowania musiałoby być jego wznowienie w trybie art. 327 § 2 k.p.k. na podstawie postanowienia prokuratora nadrzędnego nad tym, który wydał postanowienie o umorzeniu. Bez formalnego wznowienia postępowania przygotowawczego, wszczętego wcześniej in personam, prokurator nie dysponowałby prawem do wniesienia aktu oskarżenia. Nieodzyskanie w trybie art. 327 § 2 k.p.k. prawa do oskarżania stanowi ujemną przesłankę procesową wymienioną w art. 17 § 1 pkt 9 k.p.k. 

Postanowienie SN z dnia 25 września 2013 r., I KZP 7/13

Standard: 42125 (pełna treść orzeczenia)