Tajemnica obrończa adwokata

Prawo do obrony urzeczywistnia się dzięki konkretnym ustawowym gwarancjom służącym oskarżonemu, a także jego obrońcy. Podstawowe wśród nich znaczenie ma instytucja tajemnicy obrończej, spełniająca zarazem rolę jednego z fundamentalnych elementów wykonywania zawodu adwokata, mieszcząca się w sferze szerzej pojętej tajemnicy zawodowej adwokata. Tę ostatnią regulują przepisy art. 6 ust. 1 i 3 prawa o adwokaturze. Zgodnie z ich brzmieniem adwokat obowiązany jest zachować w tajemnicy wszystko, o czym dowiedział się w związku z udzielaniem pomocy prawnej, przy czym nie można go zwolnić od obowiązku zachowania tajemnicy co do faktów, o których dowiedział się udzielając pomocy prawnej lub prowadząc sprawę. 

Szczególnym rodzajem tajemnicy zawodowej adwokata jest tajemnica obrończa. W postępowaniu karnym podlega ona pełnej ochronie, a jej zakres obejmuje wszelkie informacje istotne dla obrony oskarżonego, uzyskane przez adwokata działającego w charakterze obrońcy. Wiedza obrońcy dotycząca sprawy jest tajemnicą dla organów prowadzących postępowanie karne. Dysponuje nią sam obrońca, w porozumieniu z oskarżonym i na jego korzyść.

Organy procesowe nie są uprawnione do uzyskiwania tej wiedzy od obrońcy środkami przewidzianymi w procedurze karnej. Wyraża się to w obowiązywaniu bezwzględnego zakazu przesłuchiwania jako świadków obrońcy lub adwokata działającego na podstawie art. 245 § 1 k.p.k., co do faktów, o których dowiedział się on udzielając porady prawnej lub prowadząc sprawę (art. 178 pkt 1 k.p.k.). Obrońca jest też oczywiście poza kręgiem osób, wobec których dopuszcza się kontrolę i utrwalanie rozmów (art. 237 § 4 k.p.k.).

Z tych samych względów w toku przeszukania nie wolno zatrzymać pism lub innych dokumentów obejmujących okoliczności związane z wykonywaniem przez adwokata funkcji obrońcy, niezależnie od tego czy wykonuje on tę funkcję w sprawie, której dotyczy przeszukanie, czy w innej, przy czym samo oświadczenie obrońcy o takim charakterze dokumentów jest wiążące dla organu dokonującego przeszukania.

Z samej natury tajemnicy obrończej wynika, że jako taka nie podlega weryfikacji przez organ prowadzący postępowanie, bądź wykonujący zleconą mu czynność procesową. Nie można więc sprawdzać, czy odpowiada prawdzie oświadczenie obrońcy, że podejmowana przez ten organ czynność doprowadziłaby do ujawnienia okoliczności chronionych tą tajemnicą.

W wypadku przeszukania kontrolowanie prawdziwości oświadczenia obrońcy musiałoby polegać na zapoznaniu się przez organ dokonujący czynności z substancją przedmiotu zainteresowania, w szczególności treścią pism i dokumentów, a więc praktycznie na poznaniu tego, czego obrońcy związanemu tajemnicą, nie wolno ujawnić. Z tego samego powodu organ prowadzący postępowanie nie może przesłuchiwać obrońcy w charakterze świadka już wtedy, gdy oświadczy on, że fakty, o których miałby zeznać objęte są tajemnicą obrończą. Uregulowania te są spójne systemowo. Żadne środki procesowe nie mogą wyłączać ani ograniczać gwarancji ścisłej ochrony tajemnicy obrończej.

Postanowienie SN z dnia 26 października 2011 r., I KZP 12/11

Standard: 41511 (pełna treść orzeczenia)