Skarga subsydiarna złożona przed rozpoczęciem biegu terminu do jej wniesienia

Skarga subsydiarna pokrzywdzonego, skierowana do sądu po wydaniu przez prokuratora powtórnie postanowienia o odmowie wszczęcia (umorzeniu) postępowania, lecz przed rozpoczęciem biegu miesięcznego terminu prekluzyjnego do jej wniesienia (art. 55 § 1 k.p.k.), ma status skargi uprawnionego oskarżyciela i w konsekwencji inicjuje postępowanie zmierzające do rozstrzygnięcia kwestii odpowiedzialności karnej oskarżonego za zarzucony mu czyn przestępny.

Czym innym jest przekroczenie terminu prekluzyjnego z art. 55 § 1 k.p.k. poprzez dokonanie czynności po upływie tego terminu, a czym innym wniesienie subsydiarnego aktu oskarżenia przed rozpoczęciem biegu tego terminu.

W pierwszej ze wskazanych sytuacji czynność procesową należy uznać za bezskuteczną, co skutkuje zaistnieniem stanu braku skargi uprawnionego oskarżyciela (art. 17 § 1 pkt 9 k.p.k.).

W drugiej z przywołanych sytuacji subsydiarny akt oskarżenia trzeba uznać za skutecznie wniesiony, oczywiście przy założeniu, że w dacie w której to nastąpiło spełniony był warunek z art. 55 § 1 k.p.k. w postaci „powtórnego wydania przez prokuratora postanowienia o odmowie wszczęcia lub o umorzeniu postępowania przygotowawczego”.

Ponadto zachowany musi zostać przymus adwokacko - radcowski wynikający z art. 55 § 2 k.p.k.

W judykaturze wskazano, iż „subsydiarny akt oskarżenia wniesiony bez zachowania wymaganego miesięcznego terminu, o którym mowa w art. 55 § 1 k.p.k., ma bez wątpienia charakter przedwczesny, a jako taki uznany być musi za bezpodstawny (…)” – postanowienie SA w Katowicach z dnia 30 czerwca 2010 r., II AKz 423/10.

 Nie sposób jednak uznać powyższego poglądu za trafny, tym bardziej, że nie został on w żaden sposób uzasadniony. Pogląd ten pozostaje w ewidentnej sprzeczności z treścią art. 56 § 2 k.p.k. W tym przepisie wskazano, że sąd orzeka także, iż oskarżyciel posiłkowy nie może brać udziału w postępowaniu, jeżeli stwierdzi, że jego akt oskarżenia został wniesiony po terminie. A więc negatywny skutek w postaci niemożności brania udziału w postępowaniu ustawodawca wiąże – verba legis – wyłącznie z wniesieniem aktu oskarżenia po terminie, nie zaś przed datą, którą należy uznać za początek biegu terminu. 

W piśmiennictwie prawniczym trafnie wywodzi się, że w takiej sytuacji [złożenia skargi po terminie – przyp. SN] subsydiarny akt oskarżenia jest bezskuteczny, a sąd umarza postępowanie karne z uwagi na brak skargi uprawnionego oskarżyciela (art. 17 § 1 pkt 9 k.p.k.).

 Już treść art. 56 § 2 k.p.k. pozwalała więc uznać, że bezskuteczność czynności procesowej w postaci wniesienia subsydiarnej skargi publicznej nie może być pochodną jej wniesienia przez rozpoczęciem terminu miesięcznego z art. 55 § 1 k.p.k., jeśli w dacie jej wniesienia istniało postanowienie o powtórnej odmowie (powtórnym umorzeniu) postępowania przygotowawczego.

Bezskuteczności czynności procesowej o jakiej stanowi art. 55 § 1 k.p.k. w sytuacji jej dokonania przed rozpoczęciem biegu analizowanego terminu, prowadziłoby do konsekwencji procesowych niemożliwych do zaakceptowania na płaszczyźnie logicznej. Prokurator nie realizując swego obowiązku doręczenia stronie zawiadomienia o postanowieniu, którym powtórnie odmówiono wszczęcia (powtórnie umorzono) postępowanie, pozbawiałby ją możliwości dokonania czynności procesowej w postaci wniesienia skargi subsydiarnej, choćby strona ta w inny sposób dowiedziała się o treści wydanego postanowienia.

Wyrok SN z dnia 27 listopada 2015 r., II KK 253/15 

Standard: 41279 (pełna treść orzeczenia)