Sędzia-komisarz i sąd upadłościowy (art. 151 – 153 Pr.Up.)

Przepisy prawa upadłościowego powierzają prowadzenie postępowania upadłościowego dwóm organom sądowym: sędziemu-komisarzowi i sądowi upadłościowemu. Każdy z tych organów jest w zakresie powierzonych mu funkcji sądem samoistnym, z tym że - ujmując rzecz najogólniej - sędzia-komisarz wykonuje zasadniczo wszelkie czynności w toku właściwego postępowania upadłościowego, sąd natomiast tylko te czynności, które przepisy wyraźnie przekazują do jego kompetencji (zob. S. Gurgul, Prawo upadłościowe. Prawo restrukturyzacyjne. Komentarz, wyd. 10, Warszawa 2016, s. 407).

Zgodnie z art. 151 ust. 1 p.u., po ogłoszeniu upadłości czynności postępowania upadłościowego wykonuje sędzia-komisarz, z wyjątkiem czynności, dla których właściwy jest sąd upadłościowy. Uwzględniając wniosek o ogłoszenie upadłości, sąd upadłościowy (sąd rejonowy - sąd gospodarczy) wydaje postanowienie o ogłoszeniu upadłości, w którym m.in. wyznacza sędziego-komisarza i zastępcę sędziego-komisarza oraz syndyka (art. 51 ust. 1 pkt 6 p.u.).

Sędzia-komisarz kieruje tokiem postępowania upadłościowego, sprawuje nadzór nad czynnościami syndyka, oznacza czynności, których wykonywanie przez syndyka jest niedopuszczalne bez jego zezwolenia lub bez zezwolenia rady wierzycieli, jak również zwraca uwagę na popełnione przez syndyka uchybienia (art. 152 ust. 1 p.u.). Sędzia-komisarz pełni ponadto inne czynności określone w ustawie (art. 152 ust. 2 p.u.). Sędzia-komisarz np. rozpoznaje skargi na czynności komornika w postępowaniu upadłościowym (art. 153 p.u.).

W zasadzie poza sporem na tle regulacji przepisów ustawy - Prawo upadłościowe pozostaje fakt zakwalifikowania sędziego-komisarza do organów postępowania upadłościowego. Jest to organ obligatoryjny, który jest jednocześnie samoistnym organem sądowym właściwego postępowania upadłościowego (zob. K. Babiarz-Mikulska, Charakter prawny instytucji sędziego-komisarza oraz systematyka jego czynności w postępowaniu upadłościowym - uwagi praktyczne na tle postępowania z opcją likwidacyjną, "Studia Prawnicze KUL" nr 2/2014, s. 8 i powołana tam literatura). Zgodnie z art. 359 ust. 1 zdaniem pierwszym p.u. w sprawach o złożenie do depozytu sądowego orzeka sędzia-komisarz.

Pełnienie funkcji sędziego-komisarza może być powierzone wyłącznie sędziemu zawodowemu, w ramach powierzonych mu obowiązków orzeczniczych. Sędzia-komisarz jest w zakresie czynności powierzonych ustawą sądem działającym jednoosobowo. Do czynności sędziego-komisarza należy stosować wszystkie przepisy kodeksu postępowania cywilnego odnoszące się do sądu pierwszej instancji. Sędzia-komisarz jest organem wyraźnie innym od sądu upadłościowego, co do większości czynności w postępowaniu upadłościowym są to dwa sądy pierwszoinstancyjne o różnej właściwości. Jednakże co do zaskarżalnych czynności sędziego-komisarza (poza odwołaniem syndyka), sąd upadłościowy jest sądem drugiej instancji (zob. P. Zimmerman, Prawo upadłościowe. Prawo restrukturyzacyjne. Komentarz, wyd. 4, Warszawa 2016, s. 314).

Postanowienie TK z dnia 20 kwietnia 2016 r., P 82/15, OTK-A 2016/17

Standard: 3831