„Okoliczności popełnienia przestępstwa" w warunkach przedterminowego zwolnienia

Elementem branym pod uwagę przy orzekaniu o warunkowym przedterminowym zwolnieniu, są „okoliczności popełnienia przestępstwa”. Ten zwrot bez wątpienia odróżnić należy od pojęcia „okoliczności popełnienia czynu”, będącego jednym z desygnatów oceny stopnia szkodliwości społecznej (art. 115 § 2 k.k.), uwzględnianego przy wymiarze kary (art. 53 § 1 k.k.). Przestępstwo to wszakże coś więcej niż czyn, o czym przekonuje art. 1 k.k., który wymaga dla przypisania przestępstwa większego niż znikomy stopnia społecznej szkodliwości czynu (którego elementem – jak to wskazano wyżej – są okoliczności jego popełnienia) oraz zawinienia.

Przesłankę tę należy rozumieć w inny sposób niż przy wyrokowaniu, jako że okoliczności popełnienia przestępstwa wywierają przede wszystkim wpływ na wymiar kary i w tym charakterze zostały już uwzględnione w wyroku skazującym. Okoliczności te mają w sprawie o warunkowe zwolnienie tylko takie znaczenie, że mogą wyrażać cechy osobowości, które skazany przejawiał, popełniając przestępstwo, istotne dla prognozy jego przyszłego zachowania – a to ze względu na przesłankę materialną warunkowego przedterminowego zwolnienia, za jaką uznać należy pozytywną prognozę kryminologiczną. Mają one zatem znaczenie w odniesieniu do tej prognozy o charakterze negatywnym, a w konsekwencji tego i dla negatywnej decyzji w przedmiocie warunkowego przedterminowego zwolnienia, o ile wskazują na takie cechy skazanego, które mogą być przyczyną popełnienia przez niego kolejnego przestępstwa.

Ustawodawca w żadnym z przepisów nie ograniczył możliwości skorzystania przez skazanego z warunkowego przedterminowego zwolnienia z uwagi na rodzaj popełnionego przez niego przestępstwa (art. 78 § 1 k.k.), a jedynie, z uwagi na uprzednią karalność skazanego (art. 78 § 2 k.k.) lub rozmiar orzeczonej kary (art. 78 § 3 k.k.), odrębnie ustalił progi uprawniające formalnie do ubiegania się o takie zwolnienie.

W powyższym kontekście nie można zapomnieć i o tym, że faktor w postaci „okoliczności popełnienia przestępstwa”, ma charakter statyczny, ustalony już w wyroku skazującym, a więc nie podlega on zmianom.

Uregulowana w art. 77 § 1 k.k. instytucja warunkowego przedterminowego zwolnienia została z woli ustawodawcy tak ukształtowana, aby była wyrazem wyłącznie prewencji indywidualnej, a osiągnięcie innych celów kary, w tym w szczególności w zakresie prewencji generalnej, nie stanowi obecnie przesłanki jej stosowania.

Podzielić należy stwierdzenie zawarte w postanowieniu Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 25 kwietnia 2006 r., AKzw 22/06, że „orzekanie o przedterminowym zwolnieniu z reszty kary powinno przyjmować za punkt wyjścia treść wyroku, w tym karę wymierzoną skazanemu, a nie tworzyć dalsze limity ilościowe kary czy wyłączać od zwolnienia niektóre osoby z powodu charakteru ich przestępstw. Zostały one osądzone, więc powracanie do tego narusza powagę rzeczy osądzonej. Czyny te mogłyby mieć znaczenie wtedy tylko, gdyby jakieś szczególne zachowania sprawców ujawniały specyficzne cechy ich osobowości, znaczące dla działań penitencjarnych”. Dlatego też okoliczności popełnienia przestępstwa, jak chociażby rola skazanego w jego popełnieniu, w postępowaniu w przedmiocie warunkowego przedterminowego zwolnienia mają jedynie takie znaczenie, w jakim świadczą o właściwościach i warunkach osobistych sprawcy, i w efekcie tego pozwalają ocenić poziom resocjalizacji skazanego. Nie zmienia to wszakże postaci rzeczy, że określone w art. 77 § 1 k.k. faktory, w oparciu o które zbudowana zostaje prognoza kryminologiczna, co pozwala w rezultacie na stwierdzenie, czy osiągnięty został (lub nie) szczgólnoprewencyjny cel kary, stanowią katalog zamknięty i nie mogą być uzupełniane o inne przesłanki, w tym poprzez art. 56 k.k., o dyrektywy wymiaru kary określone w przepisach art. 53 k.k., art. 54 § 1 k.k. oraz art. 55 k.k.

Uchwała SN z dnia 26 kwietnia 2017 r., I KZP 2/17

Standard: 41014 (pełna treść orzeczenia)