Postępowanie przed konsulem

Postępowanie przed konsulem wiąże się ściśle z prawem obywatela do opieki RP. Zgodnie z art. 36 Konstytucji, "(p)odczas pobytu za granicą obywatel polski ma prawo do opieki ze strony Rzeczypospolitej Polskiej". Konsul jest jednym z nielicznych stałych organów państwa za granicą i dla wielu obywateli polskich stanowi jedyny organ, przy pomocy którego mogą oni nawiązać kontakt z odpowiednim organem w kraju. W zakresie działania konsula znajdują się sprawy, które w porządku krajowym są wykonywane przez liczne organy, urzędy i instytucje, w tym sądowe. Jedną z istotniejszych funkcji jest zapewnienie pomocy obywatelom polskim. W tym zakresie szczegółowe obowiązki konsula zostały określone przede wszystkim w ustawie o funkcjach konsulów. Do obowiązków tych należy m.in.: prawo zastępowania obywateli polskich przed sądami i innymi organami (art. 12), opieka nad zatrzymanymi, aresztowanymi lub w inny sposób pozbawionymi wolności obywatelami polskimi (art. 13), wykonywanie czynności dotyczących zabezpieczenia i realizacji spadków lub innych należności przysługujących Skarbowi Państwa (art. 15), możliwość udzielenia pomocy finansowej obywatelowi polskiemu na pokrycie kosztów powrotu do kraju (art. 16), wykonywanie czynności względem statków podnoszących polską banderę, ich załóg i pasażerów (art. 28), wykonywanie czynności notarialnych (art. 19). Do zadań konsula należą także sprawy dotyczące obcokrajowców, takie jak: udzielanie wiz, wydawanie zezwoleń na przekraczanie granicy w ramach małego ruchu granicznego (art. 23) czy prowadzenie postępowań w sprawie przyznania Karty Polaka (art. 25a). Realizacja powyższych obowiązków odbywa się w ramach szczególnej procedury, odrębnej od regulowanej w kodeksie postępowania administracyjnego (z wyjątkiem spraw dotyczących skarg i wniosków).

Procedura ta, podobnie jak wszelkie inne postępowania prowadzone przez organy władzy publicznej w celu rozstrzygnięcia spraw indywidualnych, powinna zapewnić wszechstronne i staranne zbadanie okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy, gwarantować wszystkim stronom i uczestnikom postępowania prawo do wysłuchania, tj. prawo przedstawiania i obrony swoich racji, a jednocześnie umożliwić rozpatrzenie sprawy w rozsądnym terminie. Powinna więc w podstawowych rozwiązaniach odpowiadać przyjętym i ugruntowanym w krajowym ustawodawstwie standardom. Istotnym elementem tych zasad jest prawo do zaskarżania przez strony i uczestników postępowania rozstrzygnięć wydanych w pierwszej instancji, zagwarantowane w art. 78 Konstytucji (por. wyrok TK z 14 czerwca 2006 r., sygn. K 53/05, OTK ZU nr 6/A/2006, poz. 66).

Konsul jako szczególny organ administracji wydaje w sprawach indywidualnych decyzje administracyjne, które niekiedy mają charakter ostateczny (np. sprawy wizowe). Procedura ta wiąże się z realizacją obowiązków konsula w zakresie zapewnienia pomocy obywatelom polskim, dotyczy także praw i obowiązków obywateli -stron w tym postępowaniu. Z tego względu regulacje te powinny znaleźć się w ustawie. Przekazanie do uregulowania w trybie rozporządzenia całego postępowania przed konsulem pozwala władzy wykonawczej decydować samodzielnie o przesłankach, zasadach i trybie wkraczania przez tę władzę w konstytucyjnie chronione prawa.

Wyrok TK z dnia 28 października 2014 r., K 8/14, OTK-A 2014/9/105, Dz.U.2014/1521

Standard: 3835 (pełna treść orzeczenia)