Zbieg przestępstw z art. 231 k.k. i art. 296 k.k.
Przestępstwo nadużycia władzy i niedopełnienia obowiązków przez funkcjonariuszy publicznych (art. 231 § 1 k.k.) Zbiegi przestępstw w orzeczniczej praktyce Zbieg przestępstwa nadużycia zaufania z innymi przestępstwami
Nie jest do przyjęcia kumulatywny zbieg między przepisem art. 296 § 1 kk i przepisem art. 231 k.k.
Podstawowe kryterium rozgraniczające przestępstwo nadużycia zaufania, o którym mowa w art. 296 , od przekroczenia uprawnień lub niedopełnienia obowiązków na szkodę interesu publicznego lub prywatnego, kryminalizowanego w art. 231, wynika z naruszenia kompetencji przez funkcjonariusza publicznego w innej sferze działalności instytucji państwowych lub samorządu terytorialnego. W zależności od różnych sfer ich działalności, funkcjonariusz publiczny występuje też w różnych rolach. Jeżeli więc przekroczenie uprawnień lub niedopełnienie obowiązków nastąpiło w sferze imperium funkcji władczych przysługujących tym instytucjom, wówczas dopuszcza się on przestępstwa tzw. nadużycia władzy i podstawę odpowiedzialności stanowi wyłącznie przepis art. 231. Natomiast gdy funkcjonariusz publiczny zajmuje się z mocy ustawy czy decyzji odpowiedniego organu sprawami majątkowymi lub działalnością gospodarczą instytucji państwowych lub samorządu terytorialnego w sferze uprawianej przez nie działalności gospodarczej jako podmiotów gospodarczych, wyrządzenie szkody majątkowej na skutek nadużycia uprawnień lub niedopełnienia obowiązków stanowi przestępstwo tzw. nadużycia zaufania w obrocie gospodarczym z art. 296 k.k. [wyrok SN z dnia 2 czerwca 2009 r., IV KK 11/09].
Jeżeli znamiona komentowanego przestępstwa realizuje funkcjonariusz publiczny w związku z zarządzaniem przez niego określonym przedsiębiorstwem (a więc działający zarówno w sferze imperium oraz dominium), to jego zachowanie należy kwalifikować kumulatywnie z art. 231 oraz 296 [por. R. Zawłocki, Przestępstwo niegospodarności. Przesłanki i elementy odpowiedzialności karnej z art. 296 KK , M. Praw. 2002, nr 21, s. 469]. W przeciwnym razie, tzn. w przypadku realizowania uprawnień i kompetencji w sferze imperium funkcji władczych, funkcjonariusz nie może zostać zaliczony do kręgu podmiotów sprawczych przestępstwa nadużycia zaufania, a zatem jako adekwatną i prawidłową podstawę kwalifikacji prawnej należałoby przyjąć przepis art. 231, z jednoczesnym wyłączeniem art. 296 [por. P. Kardas (w:) Kodeks karny..., red. A. Zoll, t. 3, s. 519], ( zob. J Giezek, Kodeks karny. Część ogólna. Komentarz do art. 117- 363, t. II i III teza 29).
Wyrok SA w Wrocławiu z dnia 15 listopada 2018 r., II AKa 256/18
Standard: 78433 (pełna treść orzeczenia)
Jeżeli znamiona czynu z art. 296 § 1 k.k. wypełnia funkcjonariusz publiczny, to zachowanie jego należy zakwalifikować kumulatywnie z art. 231 k.k. i art. 296 k.k. Elementem „krzyżowania się” obu tych przepisów w tym ujęciu jest status podmiotu przestępstwa, tj. funkcjonariusz publiczny.
W orzecznictwie Sądu Najwyższego także trudno ustalić istnienie jednolitej linii orzeczniczej w zakresie możliwości przyjęcia rzeczywistego zbiegu przepisów art. 231 k.k. i art. 296 k.k. O ile w wyroku z dnia 2 czerwca 2009 r., IV KK 11/09) można dostrzec stanowisko wykluczające istnienie rzeczywistego zbiegu między tymi przepisami i kładące nacisk na dokonanie właściwych ustaleń faktycznych co do sfery działalności funkcjonariusza publicznego, w której następuje przekroczenie uprawnień lub niedopełnienia obowiązków (podobnie w wyroku w sprawie WA 23/07), o tyle w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 7 lipca 2009 r., V KK 82/09) wyrażono pogląd, że nie jest zasadne stanowisko, jakoby funkcjonariusz publiczny przekraczający uprawnienie lub niedopełniający obowiązków w sferze majątkowej instytucji publicznej odpowiadał tylko na podstawie art. 296 k.k.; wskazano, że może ten czyn być kwalifikowany z art. 231 § 1 k.k., gdy wypełnia pozostałe znamiona.
Syndyk nie tylko jest funkcjonariuszem publicznym, ale ciążą na nim obowiązki wynikające z różnych unormowań prawnych, które to obowiązki dotyczą sfery publicznej i nie mają niejednokrotnie związku ze sprawami majątkowymi upadłego lub mają z nimi związek pośredni, który nie uzasadnia przyjęcia możliwości wyrządzenia szkody majątkowej lub sprowadzenia bezpośredniego niebezpieczeństwa jej wyrządzenia. Ich niewykonanie przez syndyka może zatem in concreto stanowić podstawę do ustalenia odpowiedzialności na podstawie art. 231 § 1 k.k., o ile spełniony zostanie warunek działania na szkodę interesu publicznego lub prywatnego.
Postanowienie SN z dnia 6 października 2016 r., IV KK 138/16
Standard: 40818 (pełna treść orzeczenia)