Czynny żal (art. 259 k.k.)

Przepisy art. 131 § 1 i § 2 k.k. oraz art. 259 k.k. „ujawnienie wszystkich istotnych okoliczności”, w drodze koniunkcji wiążą z „dobrowolnym poniechaniem dalszej działalności” czy „dobrowolnym odstąpieniem od udziału w grupie albo związku”. Te elementy czynnego żalu ze swej istoty wskazują na inicjatywę samego sprawcy nie tylko w odniesieniu do zaprzestania działalności przestępczej, ale także poinformowania o niej organu ścigania. Zatem także na gruncie tych przepisów zasadne jest przyjęcie „subiektywnego” zakresu znaczeniowego terminu „ujawnia”, jako że inicjatywa poinformowania przez sprawcę organu ścigania o przestępstwie, co do zasady wiąże się z jego przekonaniem, iż organ ten nie posiada wiedzy o „wszystkich istotnych okolicznościach” czynu.

W piśmiennictwie komentującym przepis art. 131 k.k. wprost wskazano, że „ujawnienie” o jakim w nim mowa, „...jest spontanicznym aktem woli sprawcy, który dobrowolnie i samorzutnie, a nie pod wpływem przedstawionych mu dowodów jego przestępczej działalności, ujawnia przed organem ścigania wszystkie istotne okoliczności”, co wyraźnie akcentuje właśnie „subiektywne” ujęcie analizowanego terminu.

Dobrowolność „ujawnienia” wcale nie musi wynikać z pobudek ocenianych pozytywnie z etycznego punktu widzenia (podobnie jak w ramach instytucji czynnego żalu). Może wynikać np. z obawy czy wręcz wiedzy, że organa ścigania posiadają już informacje zagrażające sprawcy. Jednakże i taka motywacja – w myśl przyjętej obecnie przez Sąd Najwyższy wykładni terminu „ujawni” – nie przekreśli możliwości zastosowania tych przepisów, o ile sprawca przedstawi (rzecz jasna, przy spełnieniu innych warunków przewidywanych tymi przepisami) okoliczności rzeczywiście nieznane organowi ścigania.

Uchwała SN z dnia 29 października 2004 r., I KZP 24/04

Standard: 39890 (pełna treść orzeczenia)