Obowiązek uiszczania opłat i ich rodzaje

Rodzaje i wysokość opłat oraz zasady i tryb ich wymierzenia określone są w odrębnej ustawie (art. 617 k.p.k.). Opłaty reguluje ustawa z 23 czerwca 1973 r. o opłatach w sprawach karnych (tekst jedn. Dz.U. z 1983 r., Nr 49, poz. 223 ze zm. – dalej w skrócie u.o.k.). Wynika z niej, że opłaty uiszcza się na rzecz Skarbu Państwa w postępowaniu sądowym (art. 1 u.o.k.). Dlatego też można je określić mianem opłat sądowych.

Ustawa o opłatach w sprawach karnych przewiduje trzy rodzaje opłat. Są to opłaty uiszczane od wniosków i próśb (art. 15 ust. 1 u.o.k.), opłaty ustalane w orzeczeniu kończącym postępowanie (art. 16 ust. 1 u.o.k.) oraz opłata kancelaryjna (art. 19 u.o.k.).

Opłata stanowi warunek skutecznego wszczęcia m.in. postępowania kasacyjnego (art. 527 k.p.k.) oraz postępowania skargowego (art. 539f w zw. z art. 527 § 1 – 4 k.p.k.), a także postępowania wznowieniowego (art. 15 ust.1 pkt 10 u.o.k.).

Opłaty pobiera się także za wydanie kopii dokumentów oraz uwierzytelnionych odpisów z akt sprawy (art. 156 § 2, 3 i 6 k.p.k.) oraz za sporządzenie i przekazanie kopii zapisu obrazu lub dźwięku z przebiegu czynności protokołowanych oraz zakładanie kont w systemie informatycznym w celu przekazania kopii zapisu obrazu lub dźwięku (art. 147 § 4 i 5 k.p.k.).

Opłaty oprócz funkcji fiskalnej, mają one celu przeciwdziałanie pieniactwu.

Wykładnia funkcjonalna wskazuje, że ustawowy wymóg uiszczenia określonej kwoty pieniężnej przy wnoszeniu pisma, niezależnie od nazwy, tj. opłata, czy zryczałtowane wydatki, ma ten sam cel. Stanowi barierę ochronną przed nieprzemyślanym inicjowaniem czynności sądowych. 

Rozróżnienie na opłaty i wydatki wprowadzone w art. 616 § 2 k.p.k. ma charakter systematyzujący źródła kosztów sądowych w zależności od podstawy ich ponoszenia a także ich wysokości. Natomiast określenie „opłata” użyte w art. 120 § 1 k.p.k. odnosi się do trybu usunięcia braku fiskalnego pisma. W tym kontekście nie ma znaczenia terminologia użyta na określenie wymaganej kwoty pieniężnej przy wnoszeniu pisma. Dla zachowania spójności systemowej ważne jest, aby ten sam mechanizm był stosowany do usuwania tego samego braku. Niezasadnym byłoby różnicowanie sytuacji procesowej podmiotu, który nie złożył wymaganej opłaty związanej z wnoszeniem określonego pisma procesowego (np. kasacji, czy wniosku o wznowienie postępowania) i osoby, która nie uiściła zryczałtowanej równowartości wydatków.

Wyrok SN z dnia 20 grudnia 2017 r., III KK 203/17

Standard: 39731 (pełna treść orzeczenia)