Usiłowanie zakończone i niezakończone

przyjęcie bezkarności usiłowania wymaga w każdym przypadku uprzedniego ustalenia fazy usiłowania. W zależności bowiem od tego, czy usiłowanie jest nieukończone, czy też zostało ukończone, inne będą przesłanki owej bezkarności. W przypadku usiłowania nieukończonego wystarczy zaniechanie dalszej akcji, aby nie doszło do dokonania. W przypadku usiłowania ukończonego, konieczna jest ze strony sprawcy usiłowania przeciwakcja zapobiegająca naruszeniu dobra prawnego.

O dobrowolnym odstąpieniu od usiłowania można więc mówić tylko wówczas, gdy sprawca dobrowolnie zrezygnował z popełnienia czynu zabronionego w fazie usiłowania nieukończonego. Jeżeli zachowanie sprawcy osiągnęło już fazę usiłowania ukończonego (sprawca wykonał wszystkie czynności prowadzące do realizacji znamion czynu zabronionego), warunkiem bezkarności za usiłowanie jest zapobiegnięcie przez sprawcę skutkowi stanowiącemu znamię czynu zabronionego objętego pierwotnym zamiarem sprawcy, czyli tzw. czynny żal.

Wyrok SA w Białymstoku z dnia 13 maja 2021 r., II AKa 67/21

Standard: 63091 (pełna treść orzeczenia)

Jeśli przestępstwo przybiera postać zjawiskową usiłowania, obowiązkiem sądu orzekającego jest dokonać ustaleń faktycznych, które pozwolą na stwierdzenie, dlaczego zamierzony (z zamiarem bezpośrednim lub ewentualnym) przez sprawcę skutek nie nastąpił. Pamiętać w związku tym należy, iż usiłowanie zakończone to takie usiłowanie, gdzie sprawca uczynił wszystko, co jego zdaniem jest konieczne i możliwe do dokonania czynu zabronionego. Należy przy tym dodatkowo uwzględnić ocenę sytuacji faktycznej przez sprawcę w chwili zakończenia wykonywania zamierzonych czynności.

Jeżeli sprawca ma świadomość tego, że jego dotychczasowe działania doprowadzić mogą do powstania skutku przestępnego i ten stan rzeczy obejmuje on swoim zamiarem (bezpośrednim albo ewentualnym), wówczas zasadnym będzie przyjęcie usiłowania zakończonego. Inaczej będzie w sytuacji, gdy sprawca świadomy nieefektywności dotychczasowych czynności nie kontynuuje jednak zamachu na dane dobro prawne, mimo tego że widzi możliwości podjęcia skutecznych działań prowadzących do dokonania czynu zabronionego. Wówczas mamy do czynienia z usiłowaniem niezakończonym, przy którym odstąpienie sprawcy może mieć charakter dobrowolny albo niedobrowolny (vide wyrok SA w Lublinie z dnia 22 lipca 1999 г., II AKa 57/99).

Wyrok SA w Gdańsku z dnia 27 listopada 2015 r., II AKa 394/14

Standard: 39199