Rozgraniczanie bezkarności przestępstwa (art. 15 § 1 k.k.) od podstaw do nadzwyczajnego złagodzenia kary (art. 15 § 2 k.k.)

O przyjęciu przez Sąd materialno-prawnych przesłanek orzekania o formie czynnego żalu - § 1 lub § 2 art. 15 k.k. – nie rozstrzyga samo nastąpienie lub nienastąpienie skutku usiłowanego przestępstwa, ale ocena, na podstawie ustaleń faktycznych sprawy, czyli konkretnych działań podjętych dobrowolnie przez sprawcę w celu odwrócenia skutku, czy były one w danych warunkach właściwe, wyczerpujące wszelkie dostępne możliwości pomocy i na tyle istotne, że sprawcy udało się przechylić szalę nieuchronności na stronę pokrzywdzonego, choćby z udziałem innych osób.

Rozgraniczanie przesłanek uznania bezkarności przestępstwa na podst. art. 15 § 1 k.k., od podstaw do nadzwyczajnego złagodzenia kary w oparciu o art. 15 § 2 k.k., nie powinno opierać się jedynie na warunku wystąpienia skutku, bowiem taka interpretacja art. 15 k.k., byłaby sprzeczna z podstawowymi założeniami instytucji czynnego żalu.

Ideą czynnego żalu jest docenienie sprawcy usiłowania ukończonego za dobrowolne działania zmierzające do zapobieżenia skutkowi, motywowane chęcią – wolą jego powstrzymania. Skoro więc uznaje się prymat wewnętrznego nastawienia sprawcy, który nagle wycofuje się z pierwotnego zamiaru, to sposób realizacji tego nowego nastawienia, czyli zaangażowanie w zapobiegnięcie skutkowi, w powiązaniu z jego nastąpieniem lub nienastąpieniem, będzie decydujące dla przyjęcia art. 15 § 1 lub § 2 k.k. Nieodzowne jest więc równoczesne badanie obydwu elementów czynnego żalu, a więc sposobu działania sprawcy, który dobrowolnie przystąpił do odwracania skutku i efektów tegoż.

Rozgraniczenie działań skutecznych, z § 1 art. 15 k.k. oraz nieskutecznych, z art. 15 § 2 k.k., będzie wymagało obiektywnego zbadania sposobu powstrzymywania skutku. Suma dwóch elementów: sposobu działania sprawcy i osiągniętego rezultatu decyduje o zastosowaniu któregoś z tych przepisów.

Postanowienie SN z dnia 7 marca 2017 r., V KK 406/16

Standard: 39197 (pełna treść orzeczenia)