Spełnienie świadczenia przekazem pocztowym

Przekaz pocztowy jest instytucją pozwalająca na doręczenie, za pośrednictwem Poczty Polskiej lub innego operatora publicznego, określonej kwoty pieniężnej wskazanej osobie. W ustawie z dnia 12 czerwca 2003 r. – Prawo pocztowe (Dz.U. Nr 130, poz. 1188 ze zm. – dalej: "Pr.poczt.") zawarta została legalna definicja przekazu pocztowego, zgodnie z którą przekaz pocztowy to polecenie doręczenia adresatowi określonej kwoty pieniężnej przez operatora publicznego (art. 3 pkt 15). Powierzenie operatorowi publicznemu określonej kwoty wraz ze złożeniem polecenia doręczenia jej wskazanemu adresatowi nie przesądza jednak w sposób definitywny, że adresat ją otrzyma, zgodnie bowiem z art. 23 ust. 1 Pr.poczt. nadawca może przed doręczeniem przesyłki rejestrowanej lub kwoty pieniężnej określonej w przekazie pocztowym odstąpić od umowy o świadczenie usługi pocztowej, a także żądać zmiany adresata lub miejsca doręczenia. Łatwość, z jaką nadawca może zniweczyć skuteczność wcześniej nadanego przekazu pocztowego, przemawia przeciwko przyjęciu, że z chwilą nadania przekazu pocztowego następuje skuteczne wpłacenie rękojmi, o której mowa w art. 962 k.p.c.

Także cele, których osiągnięciu ma służyć złożenie rękojmi przez przystępującego do przetargu, przemawiają przeciwko uznaniu, że wpłacenie rękojmi następuje w chwili nadania przekazu pocztowego. 

Celem złożenia rękojmi jest zabezpieczenie pokrycia ewentualnych kosztów postępowania egzekucyjnego, gdyby nabywca nie wykonał warunków licytacyjnych, w szczególności nie uiścił ceny nabycia. Realizacja tych celów jest możliwa, gdy kwota rękojmi pozostaje do dyspozycji komornika lub sądu bądź gdy taka możliwość dysponowania nastąpi, w sposób pewny lub graniczący z pewnością, w najbliższej przyszłości. Takiej pewności, ze wskazanych przyczyn, nie gwarantuje nadanie przekazu pocztowego. Dodatkowo można zauważyć, że szybkość realizowania przez Pocztę Polską poleceń doręczenia określonemu adresatowi wskazanej kwoty pozostawia nadawcy stosunkowo długi czas, w którym może on odstąpić od zawartej umowy.

Skutków nadania przekazu pocztowego nie można zrównać ze złożeniem polecenia przelewu przez posiadacza rachunku bankowego (lub osobę przez niego upoważnioną), o ile bowiem odstąpienie od umowy o świadczenie usługi pocztowej w postaci przekazu pocztowego jest możliwe w każdej chwili przed doręczeniem kwoty pieniężnej określonej w przekazie (art. 23 ust. 1 Pr.poczt.), o tyle odwołanie polecenia przelewu podlega pewnym ograniczeniom. W doktrynie wskazuje się, że odwołanie polecenia przelewu jest dopuszczalne, jeżeli strony w umowie rachunku bankowego tak postanowiły bądź też jeżeli przewiduje to regulamin bankowy. Jeżeli natomiast takich postanowień nie umieszczono, odwołanie polecenia przelewu podlega uregulowaniom zawartym w art. 61 zdanie drugie k.c., a więc może być skutecznie dokonane, jeżeli doszło do banku jednocześnie z tym poleceniem lub wcześniej. Zawsze jednak takie odwołanie nie jest możliwe po zrealizowaniu polecenia (uznaniu rachunku wierzyciela kwotą określoną w poleceniu). Biorąc pod uwagę realia obrotu bankowego należy stwierdzić, że szybkość tego obrotu minimalizuje możliwość odwołania złożonego polecenia przelewu.

Zgodnie z przepisami kodeksu cywilnego, przekazujący może odwołać przekaz, dopóty, dopóki przekazany go nie przyjął lub nie spełnił świadczenia (art. 921[3] k.c.). Prawo pocztowe dopuszcza tymczasem możliwość odwołania przekazu do chwili jego wykonania, a więc do chwili doręczenia adresatowi określonej kwoty. 

Postanowienie SN z dnia 5 maja 2005 r., IV CK 4/05

Standard: 39118 (pełna treść orzeczenia)