Sekwencyjna kara pozbawienia wolności i ograniczenia wolności (art. 37b k.k.)

Kara sekwencyjna pozbawienia wolności i ograniczenia wolności wymierzona zostaje w oparciu o art. 37b k.k. jako jedna kara. Nie można jej traktować jako dwóch odrębnych i niezależnych skazań na kary określone w art. 32 pkt 2 i art. 32 pkt 3 k.k.

Zawarty w art. 32 k.k. katalog kar nie zawiera kary sekwencyjnej, o której mowa w art. 37b k.k. Wymienia natomiast zarówno karę pozbawienia wolności (art. 32 pkt 3 k.k.), jak i karę ograniczenia wolności (art. 32 pkt 2 k.k.).  

Art. 37b k.k. stanowi o wymierzeniu kary pozbawienia wolności i ograniczenia wolności za jedno przestępstwo. Nie określa zatem innej kary, poza przewidzianymi w katalogu zawartym w art. 32 pkt k.k., określa natomiast przesłanki orzeczenia dwóch kar jako jednej sankcji.

Fakt, że za jedno przestępstwo w oparciu o art. 37b k.k. wymierza się dwie kary nie prowadzi więc do wniosku, że dochodzi do dwóch skazań – skazanie jest jedno, tyle że sankcja orzekana w związku z nim składa się z dwóch elementów, którymi są dwie różne kary, wymienione w różnych punktach art. 32 k.k. 

Art. 37b k.k. zawiera szczególną instytucja prawa karnego, określając zarówno przesłanki, jak i sposób jej zastosowania, związany z wymierzeniem kumulatywnie dwóch kar za jedno przestępstwo. Ani literalne brzmienie art. 37b k.k., ani wynik żadnego innego rodzaju wykładni tego przepisu, nie stanowi natomiast wystarczającej podstawy do tezy, że na podstawie art. 37b k.k. wymierzana jest jedna kara, niezależnie od nazwy, jaka w języku prawniczym nadawana jest instytucji znajdującej się w tym przepisie.

Choć nazwa „kara sekwencyjna” czy „kara mieszana” oddaje w pewnym sensie istotę sankcji przewidzianej w art. 37b k.k., nie może zarazem stanowić argumentu o tym, że na podstawie tego przepisu wymierza się jedną karę. Pomimo bowiem, że kary orzeczone na podstawie art. 37b k.k. są karami nierozerwalnie ze sobą związanymi w zakresie reakcji na przestępstwo, jaka została wybrana przez sąd w związku ze stosowaniem prawa karnego, to nie sposób stwierdzić, że tworzą one jedną karę, inną zarazem od przewidzianych w art. 32 pkt 2 i 3 k.k. 

Art. 37b k.k. stanowi podstawę do łącznego, kumulatywnego orzeczenia dwóch różnych kar, co do których obowiązują zasady orzekania i wykonywania wynikające z przepisów ogólnych, chyba że zostały zmodyfikowane przez jakikolwiek przepis szczególny. Takie modyfikacje wynikają właśnie z art. 37b k.k. zdanie drugie i trzecie, jak również z art. 17a k.k.w. Należy zarazem odnotować, iż teza o tym, że art. 37b k.k. reguluje instytucję, w ramach której kara ograniczenia wolności wymierzana jest jako kara kumulatywna z karą pozbawienia wolności wyrażona została także w piśmiennictwie.

Z przedstawionych wyżej względów, każda regulacja szczególna dotycząca kar orzekanych jednocześnie w oparciu o art. 37b k.k., powinna być rozważona w kontekście tego, której z nich dotyczy. Uwaga ta odnosi się w szczególności do zdania drugiego zawartego w rozważanym przepisie, który stanowi, że „przepisów art. 69 – 75 nie stosuje się”.

Wprowadzenie do Kodeksu karnego możliwości rezygnacji z orzeczenia surowej kary pozbawienia wolności i zastąpienia jej karą mieszaną, określoną w art. 37b k.k., a więc krótkoterminową karą pozbawienia wolności i karą ograniczenia wolności zakłada wykorzystanie wszystkich efektywnych możliwości oddziaływania na zachowanie skazanego na wolności, jakie wynikają z tej ostatniej kary.

założeniem ustawodawcy wprowadzającego instytucję kary mieszanej do porządku prawnego było przyjęcie, że orzekana wespół z karą ograniczenia wolności kara pozbawienia wolności będzie mogła być warunkowo zawieszona (Uzasadnienie projektu rządowego z 14 maja 2014 r. ustawy o zmianie ustawy Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw, Sejm VII kadencji, Druk sejmowy nr 2393, s. 12). Odmienne, przeciwne stanowisko wynikało ze wspomnianej nowelizacji Kodeksu karnego, która weszła w życie 15 kwietnia 2016 r. W uzasadnieniu projektu rządowego inicjującego tę nowelizacją wprost wskazano, że możliwość warunkowego zawieszenia wykonania kary pozbawienia wolności, wchodzącej w skład kary mieszanej, obniża jej skuteczność i stwarza ryzyko konserwacji wadliwej struktury kar z nadmiernym udziałem kar warunkowo zawieszonych (Uzasadnienie projektu rządowego z 26 stycznia 2016 r. ustawy o zmianie ustawy Kodeks postępowania karnego oraz niektórych innych ustaw, Sejm VIII kadencji, Druk sejmowy nr 207, s. 17). Intencja projektodawcy, na skutek której doszło do zmiany Kodeksu karnego w zakresie art. 37b k.k. jest więc oczywista.

Nie są zatem uzasadnione twierdzenia, że cel wynikający z projektu zmiany ustawy karnej nie został osiągnięty. Przeciwnie, wszystkie rodzaje wykładni prowadzą do wniosku, że zwrot „Przepisów art. 69 – 75 nie stosuje się” znajdujący się w zdaniu drugim art. 37b k.k., odnosi się jedynie do wchodzącej w skład kary mieszanej kary pozbawienia wolności. W żadnym zakresie nie odnosi się on natomiast do stanowiącej element tej kary – kary ograniczenia wolności.

Należy również wskazać, iż zmiana treści art. 37b k.k. polegająca na dodaniu do tego przepisu zdania drugiego w piśmiennictwie została odnotowana jedynie w kategoriach negatywnej przesłanki zawieszenia wykonania kary pozbawienia wolności jako składnika kary mieszanej

Postanowienie SN z dnia 4 stycznia 2021 r., V KK 254/19

Standard: 49320 (pełna treść orzeczenia)

Na podstawie art. 37b k.k. sąd wymierza jednocześnie dwie odrębne kary, tj. krótkoterminową karę pozbawienia wolności oraz karę ograniczenia wolności, które są wykonywane kolejno.

W przepisie art. 37b k.k. nie chodzi o jedną, ale o dwie kary wymierzane kumulatywnie. Stosując wskazany przepis sąd orzeka dwie odrębne kary. Każda z nich zachowuje swój odrębny byt. Sytuacja jest tu zatem analogiczna jak w wypadku orzekania za przestępstwo kary pozbawienia wolności i grzywny.

Odmiennie jedynie przebiega wykonywanie tych kar. W wypadku orzeczenia kary pozbawienia wolności i grzywny, kary te wykonywane są jednocześnie. Natomiast w przypadku orzeczenia kary pozbawienia wolności i kary ograniczenia wolności w pierwszej kolejności – co do zasady – wykonywana jest kara pozbawienia wolności (art. 37b k.k. in fine i art. 17a § 1 k.k.w.)

Wyrok SN z dnia 25 kwietnia 2019 r., V KK 173/18

Standard: 40392 (pełna treść orzeczenia)